Δέκα Προτάσεις για να γνωρίσετε την Κύθνο
Η Κύθνος είναι νησί που συνδυάζει πάρα πολλά με κυριότερα τις υπέροχες και αμέτρητες αμμουδιές του (περισσότερες από εξήντα), πολύ όμορφα χωριά με ξεχωριστό χαρακτήρα το καθένα (Χώρα, Δρυοπίδα, Λουτρά, Μέριχας, Κανάλα, Άγιος Δημήτριος), αρχαιότητες διάσπαρτες σε όλο το νησί (Βρυόκαστρο, κάστρο Ωριάς), γεωλογικά αξιοθέατα (σπήλαιο Καταφύκι στην Δρυοπίδα, ιαματικές πηγές σε Λουτρά), βιομηχανική ιστορία (λατομεία σιδήρου), μεγάλο δίκτυο μονοπατιών που διασχίζουν μεγάλο τμήμα του νησιού, πλήθος καταλυμάτων, σημείων εστίασης και διασκέδασης. Ο καθένας μπορεί να επιλέξει να κάνει τις διακοπές που του ταιριάζουν σε ένα περιβάλλον, λιτό, πανέμορφο και γεμάτο φώς και θάλασσα. Στην συνέχεια παρουσιάζουμε τις δέκα καλύτερες εμπειρίες μας όπως τις ζήσαμε ανακαλύπτοντας τις ομορφιές του.
1. Επίσκεψη στον αρχαιολογικό χώρο της Αρχαίας Κύθνου στο Βρυόκαστρο.
Το Βρυόκαστρο είναι ο σημαντικότερος αρχαιολογικός χώρος του νησιού. Βρίσκεται στο δυτικό τμήμα του ανάμεσα στις παραλίες της Επισκοπής και της Απόκρουσης. Περιλαμβάνει και το νησάκι Βρυοκαστράκι, που στο παρελθόν ήταν ενωμένο με την στεριά (ευρήματα από το αρχαίο λιμάνι έχουν βρεθεί βυθισμένα ανάμεσα στο Βρυόκαστρο και στην νησίδα). Ο χώρος του Βρυοκάστρου κατοικήθηκε για εκατοντάδες χρόνια, από τον 10ο αιώνα π.χ. έως τον 7ο αιώνα μ.χ. Στα αρχαιολογικά ευρήματα (η συστηματική αρχαιολογική ανασκαφή ξεκίνησε το 2002 από το Πανεπιστήμιο της Θεσσαλίας) έχουν εντοπισθεί η ακρόπολη της αρχαίας πολης, δύο νεκροπόλεις, δημόσια κτήρια, υπόγειες δεξαμενές, και το βυθισμένο λιμάνι. Τα περισσότερα ευρήματα θα τα συναντήσουμε στο ΒΔ άκρο του Βρυοκάστρου. Ξεχωρίζουν τα ευρήματα ενός αρχαϊκού ναού όπου στο άδυτο του βρέθηκαν πολυάριθμα αναθήματα. Από την αρχαία πόλη η θέα προς την Κολώνα, την νησίδα Βρυοκαστράκι και την θάλασσα του Αιγαίου είναι φανταστική.
2. Χαρείτε τα πανέμορφα νερά και την ειδυλλιακή παραλία της Κολώνας.
Ίσως η ομορφότερη παραλία του νησιού, σίγουρα η εντυπωσιακότερη, ειδικότερα αν σκεφθεί κανείς ότι στο νησί συναντήσαμε περισσότερες από εξήντα αμμουδιές η μία καλύτερη από την άλλη! Πρόκειται περί διπλής παραλίας, η μία δυτική η άλλη ανατολική που ενώνονται από μία λεπτή λωρίδα άμμου που δεν ξεπερνά σε μήκος στο στενότερο σημείο της τα 10-12 μέτρα, ενώ το μήκος της είναι περίπου 250 μέτρα. Η λωρίδα αυτή, όλη αμμουδιά, ενώνει την Κύθνο με την βραχονησίδα του Αγίου Λουκά (για την οποία έχουν ενδιαφερθεί κατά καιρούς διάφοροι αγοραστές).
3. Γνωρίστε την άγρια ομορφιά του απόκρημνου κάστρου της Ωριάς.
Μία από τις πολλές σημαντικές αρχαιότητες του νησιού είναι το βυζαντινό κάστρο της Ωριάς (ή του Κατακέφαλου) στο ΒΔ τμήμα του νησιού. Πρωτεύουσα του νησιού στους Βυζαντινούς χρόνους, ορθώνεται σήμερα μισογκρεμισμένο πάνω στο απρόσιτο βράχο, ξεχασμένο στον χρόνο. Θα φθάσουμε, όπως περιγράφουμε στο σχετικό σημείο, από σύντομο μονοπάτι (1.000 μέτρα, 15 λεπτά). Από τα Λουτρά μέχρι το ξεκίνημα του μονοπατιού η απόσταση είναι περίπου 3.500 μέτρ (αμαξιτός δρόμος και μέτριος προς κακός χωματόδρομος). Η περιοχή του Κάστρου αποτέλεσε την πρωτεύουσα του νησιού κατά τους Βυζαντινούς χρόνους και κατά την διάρκεια της Φραγκοκρατίας. Υπάρχουν ίχνη κατοίκησης από τους προϊστορικούς χρόνους αλλά η κύρια κατοίκηση συμπίπτει με την εγκατάλειψη ως κέντρου της Αρχαίας πόλης στο Βρυόκαστρο (περίπου τον 7ο μχ αιώνα). Στο κάστρο ξεχωρίζει η νεο-συντηρημένη εκκλησία της Αγίας Ελεούσας (μητρόπολη του κάστρου) ενώ σε ερείπια σώζεται ο ναός της Αγίας Τριάδας (δυτικότερα).
4. Επίσκεψη στο σπήλαιο Καταφύκι, ένα γεωλογικό αξιοθέατο του νησιού, μέσα στον οικισμό της Δρυοπίδας.
Ένα από τα σημαντικότερα αξιοθέατα του νησιού είναι το σπήλαιο Καταφύκι, στο ΝΑ άκρο του οικισμού της Δρυοπίδας. Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του σπηλαίου είναι ότι οι στοές του έχουν δημιουργηθεί τόσο φυσικά (πιθανότατα από χειμάρρους) όσο και τεχνητά (από την μεταλλευτική ανθρώπινη δραστηριότητα, κυρίως την εξόρυξη σιδήρου, από το 1835 - 1940). Ο σταλακτικός διάκοσμος του σπηλαίου είναι άξιος προσοχής, ενώ χαρακτηριστικοί σχηματισμοί ή μορφές έχουν ονοματοδοθεί από τους κατοίκους (όπως 'μέδουσα', 'πολυέλεαιος', 'χταπόδι', 'αρκουδάκι', ''εμβριο', 'πύργος της Βαβέλ'). Το σπήλαιο με τους διαδρόμους του (περίπου 600 μέτρα συνολικά) καλύπτει μία έκταση 3.500 τμ. και έχει μία σταθερή θερμοκρασία δέκα επτά βαθμών κελσίου.
5. Η δυσπρόσιτη αλλά μοναδική παραλία του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου.
Η παραλία του Αγίου Ιωάννη ΒΑ του νησιού ίσως είναι η ομορφότερη παραλία του νησιού, τόσο σαν νερά αλλά και σαν τοπίο συνολικότερα. Ένας από τους λόγους που την κάνουν ιδιαίτερη είναι ότι η πρόσβαση σε αυτήν είναι αρκετά επίπονη, και από την ξηρά μπορεί να γίνει μόνο με 4X4 από κακό χωματόδρομο 4χλμ (από τον Προφήτη Ηλία ΒΑ της Χώρας) ή από μονοπάτι. Από μονοπάτι οι επιλογές είναι δύο, είτε από το ύψος του ΧΥΤΑ της Χώρας ακολουθούμε το μονοπάτι που περνά από την Παναγία και τον Άγιο Γεώργιο (συνολικά 3.600 μέτρα) είτε από τον Άγιο Στέφανο ακολουθούμε το παράλιο μονοπάτι που περνά από τις παραλίες Ραγκούση, Αγκουρίτσα και καταλήγει στον Άγιο Ιωάννη (συνολικά 1.900 μέτρα από Άγιο Στέφανο). Η παραλία είναι ειδυλλιακή, πολύ μεγάλη αμμουδιά, με φυσική σκιά από πολλά αρμυρίκια, και αρκετά σκάφη. Στο αριστερό της άκρο, σε μικρό ύψωμα την 'προστατεύει' το εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, από το οποίο πήρε και το όνομά της.
6. Γνωρίστε την μεταλλευτική ιστορία του νησιού η οποία αποτυπώνεται σχεδόν σε κάθε του σημείο.
Η μεταλλευτική ιστορία του νησιού ξεκινά από την αρχαιότητα (μεταλλευτικές στοές στην θέση Σκουριές, βόρεια από την παραλία Λεύκες, μεταλλευτικοί κλίβανοι, σπήλαιο Καταφύκι σε Δρυοπίδα κλπ.) και αναπτύσσεται κυρίως την περίοδο από το 1873 - 1940 οπότε και λειτούργησαν στο νησί μεταλλεία σιδήρου. Η ιστορία αυτή αποτυπώνεται σχεδόν σε κάθε σημείο του νησιού: στοές, γέφυρες, κτήρια, κατασκευές στέκονται εγκαταλελειμμένα και έρημα για να μας θυμίζουν την ιστορία αυτή. Η περιοχή (χερσόνησος) βόρεια από τις Λεύκες και νότια από το Ζογκάκι είναι η περιοχή των παλιών μεταλλείων σιδήρου. Η διοίκηση της εταιρείας, στεγαζόταν στις Σπιτάρες, ΒΔ από τις Λεύκες ενώ στις Λεύκες ήταν η σκάλα εκφόρτωσης των σιδηρομεταλλευμάτων που έβγαιναν μέσα από τις δεκάδες στοές που είχαν ανοιχθεί στην περιοχή των παλιών μεταλλείων και κατέληγαν στις Λεύκες.
7. Επισκεφθείτε τις πρώτες ιαματικές υποδομές της Ελλάδα, από το 1836, στα Λουτρά.
Στα Λουτρά, λειτούργησαν οι πρώτες ιαματικές υποδομές της Ελλάδας με το υδροθεραπευτήριο, που κατασκευάσθηκαν το 1836, με πρωτοβουλία της βασίλισσας Αμαλίας. Οι ιαματικές πηγές είναι δύο, η πηγή Κάκαβος (που περιέχει ιωδιούχο, βρωμιούχο και χλωριούχο νάτριο, 52 °C, και βγαίνει πίσω από το Ξενία, μπροστά από την εκκλησία των Αγίων Αναργύρων) και η πηγή των Αγίων Αναργύρων (αλατούχα, 38 °C, που βγαίνει πίσω από το νέο υδροθεραπευτήριο), ενώνονται λίγα μέτρα πριν την θάλασσα και καταλήγουν σε ένα φυσικό ελεύθερο σπά, με ενδιάμεση θερμοκρασία, που τα νερά του απολαμβάνουν καθημερινά οι επισκέπτες.
8. Περπατήστε τους δύο τόσο γραφικούς και ταυτόχρονα τόσο διαφορετικούς κύριους οικισμούς του νησιού, την Χώρα και την Δρυοπίδα.
Η Χώρα είναι η πρωτεύουσα του νησιού και ο γραφικότερος οικισμός μαζί με την Δρυοπίδα. Το παλιό όνομα του οικισμού ήταν Μεσσαριά. Κέντρο του νησιού έγινε μετά την λεηλασία του κάστρου της Ωριάς (στο βόρειο τμήμα του νησιού) από τους πειρατές, το 1537, γεγονός που ανάγκασε τους κατοίκους του να μαζευτούν προς την ενδοχώρα του νησιού. Σε αντίθεση με την Δρυοπίδα η αρχιτεκτονική της Χώρας θυμίζει πολύ περισσότερο Κυκλαδονήσι, ενώ σε κάθε γωνιά της θα βρείτε κάποιο εστιατόριο, μπάρ, cafe ή εκκλησία!
Η Δρυοπίδα είναι ένας ξεχωριστός οικισμός του νησιού, με αρκετούς κατοίκους (πάνω από 300 σύμφωνα με την απογραφή του 2011). Η αρχιτεκτονική των σπιτιών του διαφέρει από την τυπική αρχιτεκτονική, με τα περισσότερα σπίτια να είναι κεραμοσκεπή (εδώ λειτουργούσαν και εργαστήρια κεραμικής). Στην είσοδο του οικισμού θα δούμε να μας καλωσορίζει μικρή επιγραφή που λέει: 'Η Δρυοπίδα είναι μικρή μα έχει καρδιά μεγάλη σας περιμένει όλους σας με ανοιχτή αγκάλη'. Και ίσως αυτό τα λέει όλα για το πόσο πολύ θα αγαπήσουμε τις βόλτες στα δαιδαλώδη στενά σοκάκια της, στις μεγάλες εκκλησίες που ξεφυτρώνουν ανάμεσα σε αυτά, στα γραφικά ταβαερνάκια αλλά και bar - cafe, στο κέντρο του οικισμού, αλλά και στα διάφορα αξιοθέατα με κυριότερα το σπήλαιο Καταφύκι, την εκκλησία του Αγίου Μηνά με το ξυλόγλυπτο τέμπλο, το λαογραφικό και το βυζαντινό-εκκλησιαστικό μουσείο αλλά και τις βόλτες λίγο έξω από τον οικισμό (επίσκεψη στα εκκλησάκια των Αγ. Κωνσταντίνου και Ελένης και της Αγ. Παρασκευής, αλλά και στους παλιούς ανεμόμυλους).
9. Αν αναζητάτε τον θρησκευτικό τουρισμό, η Κύθνος δεν θα σας απογοητεύσει ούτε εδώ. Εκατοντάδες εκκλησίες, εκκλησάκια και παρεκκλήσια σε κάθε γωνιά του νησιού, στα πιό απόκρημνα σημεία.
Ανάμεσα σε όλα ξεχωρίσαμε τρία, την πασίγνωστη Παναγιά την Κανάλα (με την θαυματουργή εικόνα της Παναγίας), την Παναγία του Νίκους στην Χώρα και την Παναγία την Στρατηλάτισσα.
Η εκκλησία της Παναγίας στην Κανάλα είναι η πιό γνωστή εκκλησία της Κύθνου, κτίσθηκε το 1869 στην θέση πρϋπάρχοντος ναού όταν βρέθηκε στο κανάλι Σερίφου - Κύθνου (εξ΄ ού και το όνομα Κανάλα) η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας. Η εικόνα είναι έργο της Κρητικής Σχολής, του ιερέα Εμμανουήλ Σκορδίλη, και αγιογραφήθηκε το 1575. Η εκκλησία γιορτάζει τον Δεκαπενταύγουστο, με μεγάλο πανηγύρι και αναπαράσταση της εύρεσης της εικόνας.
Η Παναγία του Νίκους είναι το ιστορικότερο μοναστήρι του νησιού, ΝΑ της Χώρας, ένα περίπου χιλιόμετρο από το κέντρο της. Πήρε την ονομασία του από την βυζαντινή Παναγία Νικοποιό και είναι χτισμένο πάνω σε ερείπια αρχαίου ναού. Η παράδοση λέει ότι εδώ μεταφέρθηκε μετά την άλωση η περίφημη εικόνα της Παναγίας πρίν οι Ενετοί την μεταφέρουν στον Ναό του Αγίου Μάρκου στην Βενετία. Η Μονή είχε μεγάλη ανάπτυξη την περίοδο 1800 - 1840, όταν και λειτούργησε ως πνευματικό κέντρο με την καθοδήγηση του Ελληνοδιδάσκαλου Μακαρίου Φιλιππαίου που υπήρξε απόφοιτος της Μεγάλης του Γένους Σχολής. Το δεκαπενταύγουστο γίνεται στον χώρο της Μονής μεγάλο πανηγύρι προς τιμή της Παναγίας.
Μία από τις πιό σημαντικές εκκλησίες του νησιού είναι η Παναγία η Στρατηλάτισα. Θα την συναντήσουμε στα 6.3χλμ. του κεντρικού αμαξιτού δρόμου που διασχίζει το νησί από την Δρυοπίδα στον Άγιο Δημήτριο. Το τέμπλο της εκκλησίας έχει διακοσμηθεί με περικαλλείς μεταβυζαντινές εικόνες. Εξώ από την εκκλησία θα δούμε τοποθετημένο όρθια αρχαίο κίωνα, ενώ και η Αγία Τράπεζα της εκκλησίας στηρίζεται σε τμήμα αρχαίου κίωνος. Στον προαύλιο χώρο της εκκλησίας, στο βορεινό της τμήμα, θα συναντήσουμε το παρεκκλήσι της Αγίας Άννης, χτισμένο, από δωρητή, το 1977.
10. Γνωρίστε τις ομορφιές του νησιού βήμα-βήμα μέσα από το εκτεταμένο δίκτυο καλοσχηματισμένων μονοπατιών που το διασχίζουν. Στην συνέχεια αναφέρουμε τα τρία που ξεχωρίσαμε.
Μονοπάτι 4: Το μονοπάτι τέσσερα (4) ξεκινά από την Χώρα και περνά από την Παναγία του Νίκους. Από εκεί συνεχίζει ανατολικά για περίπου 1.500 μέτρα και αρχίζει να κατηφορίζει ΝΑ προς την πανέμορφη παραλία του [Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου] ]Αγίου Ιωάννη (άλλα περίπου 2.800 μέτρα). Συνολικό μήκος από Χώρα 5.3χλμ. και εκτιμώμενος χρόνος 1 ώρα και 40 λεπτά.
Μονοπάτι 5: Το μονοπάτι πέντε (5) ξεκινά από την Χώρα και συγκεκριμένα από τον δρόμο που καταλήγει στην Παναγία του Νίκους, 200 μέτρα δεξιά πρίν φθάσουμε στην Παναγία. Υπάρχει σχετική μικρή σήμανση. Από εδώ, σε 3.100 μέτρα φθάνουμε στην όμορφη παραλία του Αγίου Στεφάνου και από εκεί σε άλλα 2.200 μέτρα στην πανέμορφη παραλία του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου αφού περάσουμε στην πορεία μας από τις παραλίες Ραγκούση, Αγκουρίτσα. Το σημείο που δείχνουμε εδώ είναι το σημείο διασταύρωσης με το μονοπάτι που κατευθύνεται προς την εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου. Λίγα μέτρα μετά την διασταύρωση υπάρχει μικρή πηγή.
Μονοπάτι 6A: Το μονοπάτι έξι-Α (6Α), είναι κατά βάση ο περιηγητικός κύκλος της αρχαίας πόλης της Κύθνου στο Βρυόκαστρο. Ξεκινά από την παραλία της Επισκοπής, περιηγείται τα ερείπια της αρχαίας πόλης και καταλήγει στην παραλία της Απόκρουσης. Εχει συνολικό μήκος 5 χλμ., και διάρκεια περίπου 105 λεπτά. Αν μας ενδιαφέρει μόνο η περιήγηση της αρχαίας πόλης μπορείτε να το ξεκινήσετε από το σημείο του αμαξιτού δρόμου που συναντά το μονοπάτι έξι 6 (στο σημείο αυτό ξεκινά και δυτικά χωματόδρομος προς την Επισκοπή).
