Τα Μονοπάτια της Δονούσας
Αυτό που κάνει την Δονούσα ξεχωριστή είναι το άρτιο δίκτυο σηματοδοτουμένων μονοπατιών που καλύπτουν σημαντικό μέρος του νησιού και τα συστήνουμε ανεπιφύλακτα για να γνωρίσετε από κοντά όλες τις ομορφιές της. Μοιάζει ως προς αυτό με την Ηρακλειά, υπάρχει μάλιστα και πολύ προσεγμένη έκδοση του πολιτιστικού συλλόγου Δονούσας που περιγράφει αναλυτικά τα πέντε (μέχρι σήμερα, 2014) σηματοδοτημένα μονοπάτια του νησιού (την έκδοση μπορείτε να προμηθευτείτε σε καταστήματα του νησιού. Εμείς την αγοράσαμε στο ταξιδιωτικό πρακτορείο. Κόστος 5 Ευρώ). Τα μονοπάτια αυτά, συνολικού μήκους 9.200 μέτρων συγκροτούν το Δίκτυο Διαδρομών Πολιτιστικού Ενδιαφέροντος του νησιού και αποτελούσαν σε μεγάλο τμήμα τους μέρος των παλιών ημιονικών δρόμων που κάλυπταν το νησί και ένωναν κάθετα και περιμετρικά τα τέσσερα χωριά του, Σταυρός, Μερσήνι, Μεσαριά και Καλοταρίτισα.
Επιπλέον, πέρα από τα βασικά σηματοδοτημένα, στην διαδρομή τους μπορείτε να αυτοσχεδιάσετε, πάντα με προσοχή και με την βοήθεια του χάρτη, και να εξερευνήσετε και άλλα σημεία του νησιού.
Στην συνέχεια παρουσιάζουμε συνοπτικά τα βασικά τμήματα των μονοπατιών αυτών όπως τα γνωρίσαμε από κοντά και τα περπατήσαμε.
Μονοπάτι 1: Σταυρός - Καλοταρίτισα
Το μονοπάτι ένα (1) συνδέει τον Σταυρό με την Καλοταρίτισσα και είναι συνολικού μήκους 3.700 μέτρων. Το μονοπάτι αυτό είναι το πιό απαιτητικό (πεζοπορικά) του νησιού με μέγιστη υψομετρική διαφορά τα 268 μέτρα, αλλά και το πιό όμορφο ιδιαίτερα με το τελείωμά του το προβάλισμα από τις πλαγιές του Πάπα προς την Καλοταρίτισσα.
Στην πορεία του μπορείτε να κάνετε τρείς λοξοδρομήσεις για εξερεύνηση. Η πρώτη στα 900 μέτρα από το ξεκίνημα του μονοπατιού, στην διχάλα που θα συναντήσετε θα κάνετε αριστερά ΒΔ, και για 400 μέτρα θα απολαύσετε το προβάλισμα του Ξυλομπάτη. Αν συνεχίσετε δυτικά προς την θάλασσα στην απότομη πλαγιά θα συναντήσετε την απομονωμένη και έρημη παραλία Αμμούδι.
Η δεύτερη στα 1.400 περίπου μέτρα από το ξεκίνημα και 500 μέτρα από την προηγούμενη διχάλα. Εκεί στο ύψωμα στα δεξιά μας θα διακρίνουμε τα ανοίγματα των στοών των Μεταλλείων της Καψάλας. Σύντομο και σχετικά εύκολο ανέβασμα 200 μέτρων θα μας οδηγήσει ακριβώς στην είσοδό τους. Η μία τρύπα, η αριστερή, είναι κλειστή από χώματα. Γενικά καλόν είναι να μην επιχειρήσετε να μπείτε μέσα! Τα μεταλεία της Δονούσας έβγαζαν σίδερο, αλουμίνιο, χαλκό και άτσαχα.
Η Τρίτη είναι και η καλύτερη. Στα 2.200 μέτρα από το ξεκίνημα του μονοπατιού, στο υψηλότερο σημείου του στα 270 μέτρα και πρίν το προβάλισμα για την Καλοταρίτισα θα δούμε να ορθώνεται στα δεξιά μας η κορυφή του Πάπα. Μην διστάσετε δεν είναι τόσο δύσκολο όσο φαίνεται. Τραβάμε κάθετα δυτικά προς την κορυφή και σε 15’-20’ λεπτά μετά από 500 μέτρα ανάβαση με 100 μέτρα υψομετρική διαφορά η θέα που θ΄αντικρύσουμε από εδώ θα μας αποζημιώσει για την κοπιαστική ανάβαση. Ολο το Αιγαίο μπροστά μας, από κάτω ο κόλπος της Καλοταρίτισσας με το Σκουλονήσι και στο βάθος διακρίνεται η Ικαρία.
Το μονοπάτι δύο (2) συνδέει τον οικισμό της Μεσσαριάς (Πάνω & Κάτω) με την παραλία του Κέδρου. Συνολικό μήκος 1.100 μέτρα, με μέγιστη υψομετρική διαφορά τα 150 μέτρα. Εύκολη διαδρομή ειδικά αν ξεκινήσετε από την Μεσσαριά. Στην πορεία του μονοπατιού συστήνουμε για εξερεύνηση την παράκαμψη προς τα Μεταλλεία και την Πηγή.
Στην Δονούσα λειτουργούσαν μεταλλεία σε δύο σημεία στο νησί. Το ένα ήταν στις πλαγιές της Καψάλας και το άλλο περίπου 1.000 ΒΑ του Κέδρου ΒΔ της Μεσσαριάς. Τα μεταλλεία της Μεσσαριάς θα τα συναντήσουμε ακολουθώντας το Μονοπάτι δύο (2) από Μεσσαριά προς Κέδρο. Μόλις περάσουμε την Ανω Μεσσαριά και αρχίσουμε να κατεβαίνουμε έχοντας αριστερά και πίσω μας τον Κέδρο, τα Μεταλλεία θα τα δούμε στο βάθος στις πλαγιές μπροστά μας, Για την ακρίβεια δεν θα δούμε κάποια τρύπα, όπως στην Καψάλα, αλλά σωρούς χωμάτων. Αφήνουμε το μονοπάτι δύο και κινούμαστε προς το εκεί βάζοντας στόχο την πιό έντονη βλάστηση που σχηματίζεται στην Λαγκάδα της πλαγιάς. Η έντονη βλάστηση μαρτυρά την παρουσία νερού, και όντως εκεί μέσα στο υπόλοιπο άνυδρο τοπίο θα βρούμε την δεύτερη σημαντική πηγή του νησιού. Από εδώ ξαναγυρίζουμε με νότια κατεύθυνση μέχρι να συναντήσουμε τον αμαξιτό δρόμο λίγο πάνω από την παραλία του Κέδρου (συνολική παράκαμψη 1χλμ).
Το μονοπάτι τρία (3) συνδέει το Μερσίνι με το Λιβάδι και είναι συνολικού μήκους 900 μέτρων, εύκολο στην κατάβαση και σχετικά κουραστικό στην ανάβαση με μέγιστη υψομετρική διαφορά τα 162 μέτρα. Στην αρχή του μία μικρή παράκαμψη αριστερά θα μας οδηγήσει στην πηγή του Μερσινιού ενώ στην κατάληξή του θα βρούμε τις πανέμορφες παραλίες Λιβάδι και Φύκιο.
Μονοπάτι 4: Κέδρος - Κάτω Μύλος
Το μονοπάτι τέσσερα (4) συνδέει την παραλία του Κέδρου με τον Κάτω Μύλο. Η συνολική απόσταση της διαδρομής είναι 1.800μ. και η μέγιστη υψομετρική διαφορά τα 80 μέτρα. Η διάβαση του μονοπατιού είναι σχετικά εύκολη. Ο Πάνω και ο Κάτω Μύλος της Μεσσαριάς άλεθαν το μιγάδι (μίγμα σιταριού και κριθαριού) για την παραγωγή αλεύρου.
Πολύ όμορφη η θέα από τον Κάτω Μύλο, με κυριότερο σημείο ενδιαφέροντος αριστερά μας τον πολύ κλειστό κόλπο (Βαθύ Λιμενάρι) με την παραλία Λιμενάρι (βότσαλο με πανέμορφα ανοιχτόχρωμα πρασινογάλαζα νερά) και στην άλλη άκρη του την στενή χερσόνησο όπου επάνω της το 1967 η αρχαιολόγος Φωτεινή Ζαφειροπούλου έφερε στην επιφάνεια έπειτα από ανασκαφές ερείπια οικισμού της Γεωμετρικής Περιόδου. Το Λιμενάρι ήταν στο παρελθόν πειρατικό λιμάνι.
Κατεβαίνουμε πολύ προσεκτικά από την απότομη πλαγιά του Κάτω Μύλου προς το Λιμενάρι. Από εκεί σκαρφαλώνουμε, πολύ προσεκτικά, στα βράχια αριστερά μας, για να εξερευνήσουμε τα ερείπια του οικισμού της Γεωμετρικής Περιόδου.
Μονοπάτι 5: Σταυρός - Λίμνη - Ασπρος Κάβος
Το μονοπάτι πέντε (5) διασχίζει την δυτική πλευρά του νησιού από τον Σταυρό προς την Λίμνη και τον Ασπρο Κάβο στο ΒΔ άκρο του νησιού, συνολικού μήκους 2.100 μέτρων (με μέγιστη υψομετρική διαφορά τα 50 μέτρα), εύκολο στην πορεία του με προσοχή στον Ασπρο Κάβο γιατί περπατάμε πάνω σε κοφτερά βράχια.
Μονοπάτι προς Φάρο Καλοταρίτισας
Στο Βορειότερο άκρο του νησιού (ΒΑ) κοντά στο ακρωτήρι της Καλοταρίτισσας μονοπάτι δύο χιλιομέτρων θα μας οδηγήσει στον μισο-ερειπωμένο φάρο και σε ένα εκπληκτικής ομορφιάς τοπίο με κάθετους βράχους που πέφτουν στην θάλασσα από ύψος 150 μέτρων και μπροστά μας το απέραντο γαλάζιο του Αιγαίου. Κατά την γνώμη μας αυτό είναι και το ομορφότερο σημείο των διαδρομών στην Δονούσα και αξίζει ο κόπος να το κάνετε. Μάλιστα η πληρέστερη διαδρομή είναι να κάνετε κατά κάποιον τρόπο τον γύρο της χερσονήσου, περνώντας από την παραλία της Τρυπητής και κινούμενοι κατά μήκος της ακτογραμμής, έχοντας το Σκουλονήσι στα δεξιά σας, και μετά ανηφορίζοντας σιγά - σιγά με κατεύθυνση βόρεια προς τον φάρο. Από εκεί μπορείτε να γυρίσετε ακολουθώντας την εσωτερική διαδρομή που κινείται διαγώνια και ΝΑ στην χερσόνησο, περνά ψηλότερα από την Τρυπητή και συναντά το μονοπάτι της προς την Καλοταρίτισσα κάπου στο μέσον του. Συνολικός γύρος, περίπου 3.600 μέτρα, μέγιστη υψομετρική διαφορά, 150 μέτρα, χρόνος 90 λεπτά.
Ομορφο, πρόσφατα διαμορφωμένο (το 2010) λιθόστρωτο μονοπάτι 300 μέτρων μας κατεβάζει από τον αμαξητό δρόμο κάτω από το πανέμορφο ξωκκλήσι της Παναγιάς, προς την παραλία του Κέδρου.
