Τέσσερα Μικρά Μαργαριτάρια στο Αιγαίο: Η Δονούσα
Κείμενο: Λίνα Καπετάνιου
“Εδώ στη Δονούσα συνειδητοποίησα το εξής: η απομόνωση είναι κατάσταση, ενώ η μοναξιά είναι συναίσθημα. Είμαστε απομονωμένοι, αλλά μοναξιά δεν αισθανόμαστε”, μου λέει η Λίτσα. Έχει τρία χρόνια που άφησε την Αθήνα για να έρθει στο μικρό νησί με τους 150 κατοίκους. “Στο Μερσήνι είμαστε 15 κάτοικοι, 100 περίπου στο Σταυρό και στην Καλοταρίτισσα 3 χωρίς τον κούκο”. Και όντως κυριολεκτεί. Στον οικισμό της Παναγιάς της Καλοταρίτισσας μένουν 3 άτομα, ηλικιωμένα: η κυρία Φανή και ο μπαρμπά Γιώργης με τη γυναίκα του τη Μαρία. Όλο όμως το νησί είναι γνωστοί, πολλοί είναι συγγενείς, μια τεράστια οικογένεια. Και ο χειμώνας; Ο χειμώνας είναι δύσκολος. Πρίν λίγα χρόνια το καράβι έκανε 3 εβδομάδες να πιάσει γιατί το λιμάνι της Δονούσας είναι δύσκολο, είναι στο “μάτι του νοτιά”. Αλλά με παρέα, με χαρτί το βράδυ ως αργά και με κουβέντα, περνάει ο καιρός. Τα ίδια και χειρότερα γινόντουσαν βέβαια παλιότερα, τότε που στη γραμμή ήταν ακόμα το θρυλικό καράβι “Ευαγγελίστρια”. Γυρνούσανε φορτωμένοι πράγματα από την Αθήνα οι ντόπιοι, αφού στο νησί δεν υπήρχε τίποτα. Το καράβι όμως συχνά δεν μπορούσε να δέσει και έμενε αρόδου στα ανοιχτά. Ερχόταν τότε η λάντζα και σιγά σιγά ξεφόρτωνε ανθρώπους και πραμάτειες.
Η λάντζα κάνει το ίδιο τώρα και στο Λιβάδι. Αντί να ακολουθήσουν την άσφαλτο ή το δύσκολο μονοπάτι από το Σταυρό, πολλοί παίρνουνε το καραβάκι για Λιβάδι. Και μόλις φτάνει στην παραλία, βλέπεις παντελόνια να σηκώνονται και ανθρώπους να βουτάνε μέχρι το γόνατο για να κουβαλήσουν τα καφάσια με τα τρόφιμα.
Το καλοκαίρι βέβαια ο κόσμος αυξάνεται. Από τον Ιούνιο αρχίζουν να έρχονται οι ξένοι, Γερμανοί, Γάλλοι, Ιταλοί και Ολλανδοί. Από τον Ιούνιο έρχονται και οι ελεύθεροι campers που πάνε κατευθείαν στο Λιβάδι για να προλάβουν να στήσουν τη σκηνή τους κάτω από τα λιγοστά δέντρα της παραλίας. Τον Αύγουστο μπορεί να δεις και 100 σκηνές στο Λιβάδι και άλλες τόσες στον Κέδρο. Αναχωρητές της ζωής στο κλεινόν άστυ, παίρνουν το sleeping bag, σκηνή, κατσαρολικά, λάμπες και φακούς και ζουν κάθε μέρα δίπλα και μέσα στη θάλασσα. Οι περισσότεροι δε φοράνε μαγιό, κάνουν γυμνισμό. Προμηθεύονται τα απαραίτητα τρόφιμα από το Σταυρό και από τις ταβέρνες στο Μερσήνι που βρίσκεται πάνω ακριβώς από το Λιβάδι. Όσο για νερό, να είναι καλά η πηγή. Κάτω από τον πλάτανο, τρέχει συνέχεια το δροσερό νερό, που φέτος, λόγω και των πολλών βροχών, είναι πολύ. Εκεί στην πηγή, συναντιούνται όλοι. Οι γιαγιάδες και οι παππούδες του χωριού με τους “χίπηδες” του ελεύθερου camping, οι γερμανοί που μόλις βγήκαν από ένα γνωστό μόνο σε αυτούς μονοπάτι και οι ντόπιοι που έρχονται με τα παιδιά τους για κρύο νερό.
Στο Σταυρό είναι συγκεντρωμένη όλη η “τουριστική” κίνηση του νησιού. Ταβέρνες, καφενεία, μίνι μάρκετ, φούρνος και 1-2 μπαρ. “Που να κατέβω; Στο Σταυρό; Απαπαπα, πολύς κόσμος”, έλεγε ένας παππούς από το Μερσήνι και ο Στράτος, που έρχεται πολλά χρόνια στο νησί, μου διηγείται την ιστορία. “Για αυτούς, ο Σταυρός είναι σαν την Ομόνοια” μου λέει και χαμογελάει τρυφερά και καθόλου κοροϊδευτικά.
Ο προβολέας του γεμάτου φεγγαριού και τα μικρά λαμπάκια από τα αστέρια διαταράσσονται μόνο από τα κόκκινα θολά φωτάκια των αεροπλάνων. Το νησί έχει ησυχάσει. Στις παραλίες, μαυρισμένα κορμιά στριμώχνονται στις σκηνές, αναπνέοντας το θαλασσινό αεράκι μαζί με τις βαριές μυρωδιές από τα κεριά και τα αρωματικά sticks. Οι ντόπιοι κοιμούνται εδώ και ώρα έχοντας πάντα το κρεβάτι τους κάτω από βορινό παράθυρο για δροσιά.
Μερικές Προτάσεις για Φαγητό και Ποτό
Από το 1987 ο Αποσπερίτης, μπροστά στην παραλία του Σταυρού, αποτελεί εγγύηση για καλό σπιτικό φαγητό. Η μαμά μαγειρεύει, ο μπαμπάς ψαρεύει και ψήνει και τα παιδιά σερβίρουν και βοηθάνε. Στη μεγάλη πλακόστρωτη αυλή με τον πάγκο γύρω γύρω και την αιγαιοπελαγίτικη ατμόσφαιρα και μουσική, δοκιμάσαμε το μπριάμ, το παστίτσιο και το ιμάμ, αλλά και τα φρέσκα ψητά λιθρίνια και μελανούρια από τους ντόπιους ψαράδες.
Μας άρεσε: Η ρακή και το κρασί και τα δύο φερμένα από την Κρήτη Συμβουλή: Προτιμήστε το για απογευματάκι που έχει πολλή δροσιά από το θαλασσινό αεράκι
Το μοναδικό ανοιχτό μαγαζί στην Καλοταρίτισσα δέχεται τους φίλους του από όλο το νησί. Η Σοφία βάζει κατσαρόλα κάθε μέρα αλλά οι ντόπιοι εκθειάζουν τα ψητά μπιφτέκια της: ζουμερά και μεγάλα, σερβιρισμένα με κρεμμύδι και ψητή ντομάτα. Ντόπια γραβιέρα, ξινομυζήθρα, φάβα, πανσέτα και κρεατικά αλλά και γαρίδες και καλαμαράκια.
Μας άρεσε: Το πατατάτο, ντόπια συνταγή: αρνί με πατάτες κοκκινιστές στην κατσαρόλα
Συμβουλή: Ξεκινήστε για την Καλοταρίτισσα από νωρίς, κάντε μπάνιο στην παραλία και επιστρέψτε μετά για φαγητό στο Μήτσο.
Η θάλασσα απλώνεται μπροστά μας και απέναντι φαίνεται η Αμοργός. “Να σ' αγναντεύω θάλασσα, να μη χορταίνω”, αναφέρει το δίστιχο του Βάρναλη η ξύλινη καλαίσθητη πινακίδα που κρέμεται πάνω από τον πέτρινο πάγκο και τα ξύλινα τραπέζια. Με αυτό στο μυαλό και ελληνική μουσική να παίζει δοκιμάζουμε ντάκο με ξινομυζήθρα από το νησί, τυροπιτάρια (τοπική συνταγή με ζύμη και τυρί), καβουροσαλάτα, λουκάνικο, μπιφτέκι και φιλέτο κοτόπουλο.
Μας άρεσε: Η λαχταριστή, τραγανή και μεγάλη καπνιστή μπριζόλα
Συμβουλή: Καθίστε στη στρογγυλή γωνιά με μαξιλάρια, δίπλα στην αγράμπελη, όπως μπαίνετε δεξιά
Παλιές συνταγές, συνήθειες που διηγούνται οι γιαγιάδες, μακρινά κιτρινισμένα φύλλα που φτάνουν από την Ανατολή και άλλα πολλά χρησιμοποιεί η Κυριακή για να φτιάξει το μενού της με απαραίτητα συστατικά βέβαια το μεράκι και τις αγνές πρώτες ύλες. Στο μπαλκόνι πάνω από τη θάλασσα με καλή ρεμπέτικη μουσική ταξιδέψαμε στη Μύκονο με τη σαλάτα με λούζα και ρόκα, στην Τουρκία με το κεμπάπ με ταμπουλέ και ακόμα πιο βαθιά στην Ανατολή με τις πίτες Καισαρείας με κασέρι Μυτιλήνης και χειροποίητο φύλλο. Όλα είναι φτιάγμενα στο χέρι, τα λαχανικά είναι από τον κήπο και τα υπόλοιπα από επιλεγμένους παραγωγούς.
Μας άρεσε: το δονουσιώτικο φιρμάνι: κατσικίσιο τυρί με σουσάμι τυλιγμένο σε φύλλο ε βούτυρο γάλακτος
Συμβουλή: Διαλέξτε έναν από τους άνετους καναπέδες, αντίγραφα παραδοσιακών ναξιώτικων του 18ου αιώνα
Μερικά πράγματα που πρέπει να δοκιμάσετε
Να πιείτε και να φάτε στον Κέδρο, στην ομώνυμη παραλία της Δονούσας. Τα δυο αδέρφια έχουν στήσει με πολύ ωραίο τρόπο το μαγαζί πίσω από την παραλία: μαξιλάρες και χτιστοί πάγκοι, τραπεζάκια και μπαρ, σκιά, τάβλι και περιοδικά. Πίνουμε στην αρχή παγωμένο freddo και συνεχίζουμε με αράβικη πίτα με γαλοπούλα, σαλάτα του σεφ, σπαγγέτι paezana με κρέμα γάλακτος και μανιτάρια και για το τέλος ψημένη ρακή και παγωτό με σοκολατένιο κέικ. Η κουζίνα κλείνει στις 8 αλλά ο Κέδρος μένει ανοιχτός ως αργά για ποτό.
Να πιείτε παγωμένη μπίρα στο Σκαντζόχοιρο μπροστά στο λιμάνι της Δονούσας. Πάνω από τις πέτρινες κερκίδες, το ξύλινο μπαρ παίζει χαλαρή καλοκαιρινή ξένη μουσική: από reggae και dub μέχρι Lauryn Hill και διασκευές της δεκαετίας του 90. Ξένοι κάθονται αναπαυτικά στα πεζούλια και παραγγέλνουν συνεχώς μπύρες, ενώ μεγάλες παρέες καταλαμβάνουν το μπαρ και κερνάνε μεταξύ τους σφηνάκια.
Να ξυπνήσετε πρωί και να κάτσετε για καφέ στο Κύμα (22850 51566) στο κέντρο της Δονούσας το οποίο λειτουργεί ως καφενείο, ταβέρνα και παντοπωλείο. Γύρω στις 8 θα δείτε το χωριό να ξυπνάει και τον ήλιο να ανεβαίνει σιγά σιγά καθώς πίνετε τον καφέ σας.
Να ψωνίσετε από το μοναδικό φούρνο στο Σταυρό, στη Δονούσα. Ζεστό κουλούρι (αν πάτε πρωί), τυρόπιτα, πίτσα και λαχταριστό κρουασάν, σοκολάτας. Ο φούρνος βρίσκεται στο κέντρο του χωριού, κοντά στο Κύμα.
