Σύρος: Μια πραγματική αρχόντισσα στο κέντρο του Αιγαίου
Ένα από τα μεγαλύτερα νησιά του Νοτίου Αιγαίου, η Σύρος εντυπωσιάζει με τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της. Από τα αρχοντικά της Ερμούπολης και τα σοκάκια της Άνω Σύρου μέχρι την κοσμοπολιτική Ποσειδωνία και τα μικρά χωριά της ενδοχώρας, το νησί της Σύρου αποκαλύπτει μαγικά τοπία και συναρπαστικές διαδρομές.
Ερμούπολη
Πρωτεύουσα των Κυκλάδων, έδρα πολλών υπηρεσιών και αρκετά μεγάλη σε μέγεθος και πληθυσμό, η Ερμούπολη δεν είναι καθόλου τυπικό κυκλαδίτικο λιμάνι. Εκτός όλων των άλλων που οφείλονται σε πραγματίστικα και τεχνικά ζητήματα, όπως μεγέθη, έδρες, κτλ, το πιο εντυπωσιακό που τη διαχωρίζει από τα υπόλοιπα κυκλαδίτικα νησιά, είναι η αρχιτεκτονική της.
Χτισμένη σε πλαγιά, ανηφορική και απλωμένη σε μικρούς λόφους, είναι γεμάτη με παλιά αρχοντικά ευγενών, εμπόρων και καπετάνιων. Άρχισε να αναπτύσσεται στις αρχές του 19ου αιώνα, οπότε και εξελίχθηκε σε σημαντικό ναυτικό και βιομηχανικό κέντρο του ελληνικού κράτους. Το μεγάλο λιμάνι, το Νεώριο, το Βιομηχανικό Μουσείο και βέβαια τα αρχοντικά σπίτια μαρτυρούν την πλούσια ιστορία της Ερμούπολης. Ακριβώς πίσω από τον παραλιακό δρόμο, ξεκινά ο λαβύρινθος των μικρών δρόμων και στενών, που χωρίζουν τα δίπατα αρχοντικά και οριοθετούν τα οικοδομικά τετράγωνα. Ούτε μονοκατοικίες, ούτε πολυκατοίκιες, ούτε άλλες κατασκευές: νιώθεις ότι όλη η Ερμούπολη αποτελείται από αρχοντικά. Αναπαλαιωμένα τα περισσότερα με παραδοσιακό τρόπο, είναι σήμερα κατοικίες των τυχερών που ζουν σε αυτά. Με μεγάλα και πολλά παράθυρα, ψηλοτάβανα, με ζωγραφιστές οροφές και πολύχρωμες πόρτες.
Ειδικά στη συνοικία Βαπόρια, τη πιο φημισμένη της Σύρου και με τα πιο εντυπωσιακά αρχοντικά, η βόλτα το βράδυ γίνεται μυσταγωγία. Οι μικροί πλακόστρωτοι δρόμοι γεμίζουν από πηχτό σκοτάδι και συμπαγή σιωπή. Βήματα από ζευγαράκια και μακρινά γέλια από παρέες σπάνε την ατμόσφαιρα μυστηρίου, ενώ τα αρχοντικά ρίχνουν τη σκιά τους και οι κίτρινες λάμπες το αδύναμο φως τους στις γυαλισμένες από τα πατήματα πέτρες. Αλλά αυτά είναι κουλτούρες και ιστορίες της νύχτας. Τη μέρα, η Ερμούπολη είναι ένα καζάνι που βράζει από ζωή. Αυτοκίνητα στριμώχνονται στους στενούς δρόμους και αγκομαχάνε στις ανηφόρες, η παραλία και οι καφετέριες γεμίζουν από κόσμο (και πολλούς φοιτητές του πανεπιστημίου που υπάρχει εδώ).
Στην τεράστια πλατεία Μιαούλη βρίσκεται το επίσης τεράστιο Δημαρχείο. Ένα από τα μεγαλύτερα της Ευρώπης. Και ακριβώς από πίσω, το πολύτιμο για την πολιτιστική ζωή της Ερμούπολης, Θέατρο Απόλλων. Κόσμος πηγαινοέρχεται, τουρίστες ανεβοκατεβαίνουν τα στενά, Κυκλαδίτες τρέχουν στις δημόσιες υπηρεσίες και ντόπιοι πίνουν τον καφέ τους ήρεμοι και αραχτοί.
Άνω Σύρος
Ένα απέραντο μπαλκόνι με θέα είναι η Άνω Σύρος και πίσω από αυτό το μπαλκόνι κρύβονται στενά σοκάκια, καθολικές εκκλησίες και πανέμορφα σπίτια. «Αντέχεις; Να ανέβουμε με τα πόδια;», με ρωτάει ο Δημήτρης, θαμώνας του νησιού εδώ και χρόνια. Στην Άνω Σύρο αναφέρεται, τη συνοικία που κοιτάει την Ερμούπολη από ψηλά, από τις πλαγιές του ενός από τους δύο λόφους που σε καλωσορίζουν στο λιμάνι. «Πάμε», του λέω και έτσι άρχισε η ανάβαση. Ανηφόρες και στενάκια, μέχρι που μετά από μισή ώρα περίπου εμφανίζεται μπροστά σου η Άνω Σύρος, σκαρφαλωμένη σε πλαγιά. Χανόμαστε για ώρα στα στενά, τρυπώνουμε σε καθολικές εκκλησίες (η Σύρος έχει μεγαλό ποσοστό καθολικών πιστών) και τελικά βγαίνουμε πάντα σε ένα ξέφωτο για να χαζέψουμε τη θέα.
Από τους παλιούς οικισμούς του νησιού, η Άνω Σύρος πέρασε από την κατοχή των Τούρκων, των Βενετών και των Ρώσων. Εμφανέστερα σημάδια στον οικισμό έχουν αφήσει οι Βενετοί, οι οποίοι φρόντισαν να χτίσουν εκκλησίες και να δημιουργήσουν μια εξαιρετική μεσαιωνική πόλη. Ολόκληρος ο μεσαιωνικός οικισμός της Άνω Σύρου μαζί με πολλά εκκλησιαστικά και μεμονωμένα κοσμικά κτίρια έχουν χαρακτηριστεί από το Υπουργείο Πολιτισμού ως ιστορικά και διατηρητέα μνημεία. Ή Άνω Σύρος συνδέεται και με την ανάπτυξη του ρεμπέτικου τραγουδιού στην Ελλάδα, καθώς εδώ έζησε ο μεγάλος ρεμπέτης Μάρκος Βαμβακάρης και σήμερα λειτουργεί Μουσείο προς τιμήν του.
Άνω Μεριά
Άνω Μεριά της Σύρου ονομάζονται όλοι οι οικισμοί που βρίσκονται βορειότερα της Άνω Σύρου. Αυτή είναι η άγρια πλευρά του νησιού, καθώς δεν έχει πολλές παραλίες (οι λιγοστές που έχει είναι προσβάσιμες με μονοπάτια ή σκάφος και θεωρούνται από τις ωραιότερες του νησιού: Γράμματα, Γριά Σπηλιά, Μαρμάρι, κ.ά.) αλλά ούτε και μεγάλους οικισμούς. Ο μεγαλύτερος οικισμός είναι αυτός του Σαν Μιχάλη, από όπου πήρε το όνομά του και το γνωστό τυρί της Σύρου Σαν Μιχάλη. Κοντά στους οικισμούς Χαλανδριανή και Λυγερό βρίσκεται και ο Προϊστορικός Οικισμός Καστρί, ο οποίος όμως έχει δύσκολη πρόσβαση.
Στην υπόλοιπη Σύρο και κυρίως στη νότια πλευρά της ξεχωρίζουν οι παραθάλασσιοι οικισμοί της Αζόλιμνου και της Βάρης, ενώ πιο δυτικά βρίσκεται η Ποσειδωνία ή αλλιώς Ντελλαγκράτσια, το παλιό θέρετρο των πλούσιων Συριανών. Σε κοντινή απόσταση ενδιαφέρουν παρουσιάζουν οι παραθαλάσσιοι οικισμοί του Φοίνικα, του Μέγα Γιαλού και του Γαλησσά, ενώ καλή παραλία και ψαροταβέρνες διαθέτει ο οικισμός Κίνι.
Στην ενδοχώρα του νησιού βρίσκονται επίσης μικρά και διάσπαρτα χωριά όπως η Χρούσσα, το Επισκοπείο, ο Πάγος, η Παρακοπή και πολλά ακόμη.
