Περιήγηση στην Αρκαδία
Η Αρκαδία, ο μεγαλύτερος νομός της Πελοποννήσου, είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα της ποικιλότητας και πολυμορφίας που χαρακτηρίζουν την Ελληνική φύση και της πολιτιστικής, ιστορικής και λαϊκής κληρονομιάς που συναντούμε σε κάθε γωνιά της Ελληνικής γης.
Πέρα από τα γνωστά και πιο προβεβλημένα τουριστικά μέρη και αξιοθέατα, μέσα από τις ηλεκτρονικές σελίδες του Exploring Greece, θέλουμε να φέρουμε κοντά σας και να κάνουμε γνωστά σημεία λιγότερο γνωστά ή άγνωστα στους πιο πολλούς και τα οποία πιστεύουμε ότι αξίζει να τα γνωρίσετε.
Από την Λυκόσουρα, την πρώτη πόλη που είδε ο ήλιος, παλιότερη όλων των πόλεων σε γη και νησιά, όπως έγραψε ο Παυσανίας στα Αρκαδικά [...πόλεων δέ, ὁπόσας ἐπὶ τῇ ἠπείρῳ ἔδειξε γῆ καὶ ἐν νήσοις, Λυκόσουρά ἐστι πρεσβυτάτη, καὶ ταύτην εἶδεν ὁ ἥλιος πρώτην...], και τις χιονισμένες ελατοσκεπασμένες πλαγιές του Μαινάλου με το χιονοδρομικό κέντρο στην Οστρακίνα, μέχρι την ιστορική Τριπολιτσά, της οποίας η άλωση ήταν καθοριστική για τον Αγώνα της Εθνικής Ανεξαρτησίας, και τις καταγάλανες ήσυχες αλλά ανεξερεύνητες ακτές της Κυνουρίας που βρέχονται από τα νερά του Μυρτώου πελάγους, η Αρκαδία μοιάζει με ένα τεράστιο ψηφιδωτό που κάθε του ψηφίδα είναι μοναδική και όλες μαζί συνθέτουν ένα αρμονικό σύνολο.
Κωμοπόλεις όπως το όμορφο και ιστορικό Άστρος Κυνουρίας, με την γραφική παραλία του που σφύζει από ζωή και θυμίζει περισσότερο νησί παρά στεριά, την πρωτεύουσα της παλιάς Τσακωνιάς , το όμορφο Λεωνίδιο, που τον κοκκινόβραχό του θα ατενίσουμε με θέα που κόβει την ανάσα πάνω από το Παλιόκαστρο και το εκκλησάκι του Αι-Θανάση, την παρεξηγημένη Μεγαλόπολη, την Μεγάλη των Αρκάδων πόλη, που χτίσθηκε με προτροπή του Επαμεινώνδα το 370πχ. για να αποτελέσει το αντίπαλο δέος της Σπάρτης, και φυσικά την πρωτεύουσα της Αρκαδίας, την ιστορική Τρίπολη που είναι και το διοικητικό κέντρο της περιφέρειας.
Όμορφα χωριά όπως ο Σπάθαρης, με τα πετρόκτιστα σπίτια του και το αρχιτεκτονικό του στολίδι, το Δημοτικό Σχολείο, δωρεά Ανδρέα Συγγρού, όπως και πολλά σχολεία μας των αρχών του 20ου αιώνα, το (χωριό) Ισαρης, με τον μυστηριώδη έρημο σιδηροδρομικό του σταθμό που λες και χάνεται σιγά-σιγά μέσα στην εντυπωσιακή του σήραγγα, το Λιοντάρι με τον ναό των Αγίων Αποστόλων, ένα από τα σημαντικότερα δείγματα εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής,της Πελοποννήσου, αλλά και πολιτείες που δεν υπάρχουν πια, όπως η ξεχασμένη βυζαντινή καστροπολιτεία της Παλαιοχώρας, ΝΔ της Ι.Μ. Αγίου Νικολάου Καλτεζών, η οποία κάποτε αριθμούσε περισσότερες από 2.000 ψυχές και 300 εκκλησίες.
Κεφαλοχώρια που από μόνα τους αποτελούν τουριστικούς πόλους έλξης με το πλήθος των σημείων ενδιαφέροντος που περιλαμβάνουν, όπως τα Τρόπαια, έδρα της Γορτυνίας, με τα γειτονικά Σταυροδρόμι και Βυζίκι με το κάστρο της Ακοβας, τα Λουτρά της Ηραίας με τις ιαματικές πηγές, την κοσμοπολίτικη αλλά όχι άδικα, Βυτίνα, με την σημαντική τουριστική υποδομή και την όμορφη φύση που θα χαρούμε μέσα από ατελείωτους περιπάτους, την πατρίδα του Εθνομάρτυρα Γρηγορίου του Ε’, την ιστορική Δημητσάνα, και κοντά της τα άγνωστα σε πολλούς αλλά πανέμορφα χωριά της περιοχής, όπως η Ζάτουνα, τόπος εξορίας του Μ. Θεοδωράκη που στεγάζει και το μουσείο του, ή ο Βλόγγος, με γοητευτική θέα προς το Ιόνιο πέλαγος, που τα λιτά πετρόκτιστα σπίτια του έχουν προταθεί από το ΤΕΕ όπως τύχουν πρώτου βαθμού προστασίας, σύμφωνα με τα πρότυπα της ΕΕ, και λίγο πιο κάτω η Μελισσόπετρα, πατρίδα του μεγάλου μουσουργού μας, Δημήτρη Μητρόπουλου.
Τα χωριά των μαστόρων της πέτρας, όπως τα Λαγκάδια, με τα πανέμορφα πετρόκτιστα κτίσματα και η Πουρναριά 'πύλη εισόδου', ερχόμενοι από Δάφνη, προς την όμορφη τεχνητή λίμνη του Λάδωνα και τα χωριά της 'Πέρα Μεριάς'. Κοντά στα Λαγκάδια το Λευκοχώρι με το ασκητήριο του Αι-Γιώργη και πιο πέρα τα χωριά Τουθόα και Φούσκαρη με τα τρία πετρογέφυρα πάνω από τον ποταμό Τουθόα και πιο ψηλά την Αετορράχη (όνομα και πράγμα), με φοβερή θέα (σε καλές μέρες) ακόμη και μέχρι την Ζάκυνθο, από τον ευρύ καλοδιαμορφωμένο με πέτρινες πλάκες, προαύλιο χώρο της κεντρικής εκκλησίας της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος. Γρια ομορφιά την περιβάλλει, με το φαράγγι Τουθόα νότια και την ρεματιά Γκούρα βόρεια (εδώ θα βρούμε μέσα από δύσβατα, πλέον μονοπάτια, και την επταώροφη σπηλιά του Γιαννικούλια).
Λίγο βορειότερα το Καλλιάνι, πλούσιο σε φυσικά και πολιτισμικά αξιοθέατα όπως το μισογκρεμισμένο πέτρινο ερείπιο της πρώτης Δημοτικής Σχολής του χωριού (και μιας από τις παλαιότερες της περιοχής) κτισμένο το 1859.
Άγνωστα χωριά, στην δυτική Γορτυνία, όπως η Ελαία, με πολλές φυσικές ομορφιές, δίπλα στον Ερύμανθο, τελευταίο άκρο της Αρκαδίας πριν περάσουμε στον Ν. Ηλείας και τον Δήμο Φολόης. Πίο ψηλά, η Χώρα, με τον ιστορικό ναό του Αγίου Αθανασίου (που το ξύλινο τέμπλο του «κοσμούν» τρύπες από τις σφαίρες με τις οποίες οι Γερμανοί εκτέλεσαν εντός του ναού στις 23-08-1943, ένδεκα κατοίκους του χωριού) και λίγο έξω από την Χώρα την Μονή Καπέλης και το φαράγγι του Ερύμανθου με το πουρνογέφυρο (1718).
Τα ξεχασμένα χωριά της Πέρας Μεριάς, βόρεια και δυτικά, πάνω από την λίμνη του Λάδωνα, με άγνωστες ομορφιές, όπως η παραλίμνια Μουριά, η ορεινή και απομονωμένη Ξηροκαρίταινα, η Δήμητρα με το πανέμορφο φαράγγι του Λάδωνα, όπου διαδρομή μέσα από το φαράγγι φθάνει μέχρι το φράγμα της λίμνης.
Τα Βάχλια με την αρχαία Θαλειάδα και την Μονή της Αγίας Παρασκευής και τα Πέρα Βάχλια με τις πηγές της Λεσινίτσας και την Παναγία των Βράχων.
Το αρχοντοχώρι την Κοντοβάζαινα με τις τέσσερις συνοικίες της, και πάνω από αυτήν στο Αφροδίσιο όρος το ιερό της Αφροδίτης της Ερυκίνης και το ξωκκλήσι του Αγίου Πέτρου, και ΒΔ, το Βελημάχι με το εκκλησάκι της Ανάληψης στην κορυφή του Αφροδισίου όρους. Το Βυδιάκι με το αρχαίο τείχος, και το Μοναστηράκι με τον πύργο του Αλι-Φαρμάκη και την προτομή του γέρου του Μωριά. Απέναντι, από την νότια πλευρά της λίμνης, απομονωμένα, θα βρούμε να την ατενίζουν η Πτεριά και οι Μπουλαριοί, και λίγο πιο νότια, συναντούμε, τον Γαλατά και το Περδικονέρι, με θέα ανατολικά τους, τους μισογκρεμισμένους πύργους του κάστρου της βαρονίας της Ακοβας.
Χωριά που αν και τόσο κοντά σε μέρη γνωστά, και τόσο πλούσια σε σημεία ενδιαφέροντος δεν πέρασαν στην πρώτη γραμμή, όπως η Νυμφασία, μόλις 3χλμ. βόρεια από την Βυτίνα, με πολλά και όμορφα αξιοθέατα, την Μονή Κερνίτσας, το γεφύρι της Τζαβάραινας στον Μυλάοντα ποταμό, το ασκητήρι της Σφυρίδας, τα δασικά της μονοπάτια και τις πετρόκτιστες βρύσες της. Λίγο βορειότερα από την Νυμφασία, η Καμενίτσα, με το νεολιθικό σπήλαιο και το ασκητήριο της Ανάληψης στο οποίο θα φθάσουμε διασχίζοντας τον Μυλάοντα ποταμό.
Από την Καμενίτσα, ο δρόμος ανηφορίζει ΒΔ προς τα χωριά Πράσινο και Αγρίδι, με την εκκλησία της Αγίας Τριάδος (1865) με το εντυπωσιακό τέμπλο και από εκεί δυτικά στις πλαγιές του Δρακοβουνίου, προς το Θεόκτιστο και το Δρακοβούνι, εκεί που το 1944 έγινε η ιστορική μάχη της Γόγλοβας εναντίον των Γερμανών, για να φτάσουμε στον κάμπο του Δάρα, με τον ενετικό παλιόπυργο, και από πάνω το χωριό του Δάρα, να απλώνεται αμφιθεατρικά στις πλαγιές του Σαιτά.
Τα Μαγούλιανα, που στα 1.250μ. είναι το υψηλότερο κατοικημένο χωριό της Πελοποννήσου. Από πάνω του, με απέραντη θέα προς κάθε μεριά της Πελοποννήσου, στέκει ψηλά, στα 1450μ., το φράγκικο κάστρο του Αργυροκάστρου. Λίγα χιλιόμετρα ΒΔ από τα Μαγούλιανα, το Βαλτεσινίκο, ένα από το ομορφότερα Γορτυνιακά χωριά με σημαντική τουριστική υποδομή. Παραδοσιακά σπίτια, εκκλησίες, φύση, μονοπάτια συνθέτουν ένα σύνολο που θα ικανοποιήσει και τον πιο απαιτητικό ταξιδευτή.
Τα χωριά του Μαινάλου και των ελατοσκεπασμένων πλαγιών του, όπως την πανέμορφη Αλωνίσταινα, πατρίδα της μητέρας του Θ. Κολοκοτρώνη, της Ζαμπίας Κωτσάκη, το Χρυσοβίτσι με την εκκλησία της Κοίμησης και την εικόνα της Παναγίας που προσκύνησε ο Κολοκοτρώνης, τα πετρόκτιστα σπίτια και βρύσες του και το μουσείο Δασικής Ιστορίας του Μαινάλου, το ομώνυμο χωριό Μαίναλο με τα ερείπια από την ανασκαφή του ναού της Λυκοάτιδας Αρτέμιδας (αν και πρόσφατα αυτός πιστεύεται ότι ανασκάφηκε στους [Αραχαμίτες][TID:23372ιστορικ]).
Από την βόρεια και ανατολική πλευρά, την ιστορική Βλαχέρνα με το μοναστήρι της Παναγίας της Ελεούσας και το κάστρο του Μπεζενίκου πάνω από την σπηλιά της Παναγίας της Καταφυγιώτισσας και τον τάφο του Λεβιδιώτη αγωνιστή της Επανάστασης, Αλέξη Νικολάου, το μεγαλοχώρι Λεβίδι με την βυζαντινή εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου που κτίσθηκε τον 11ο αιώνα στα θεμέλια του ιερού ναού της Υμνίας Αρτέμιδας και την Κάψια με το πανέμορφο σπήλαιο και τον αρχαίο καρόδρομο, εκεί που θα δούμε τις αυλακιές από τις άμαξες που διέσχιζαν τον αρχαίο δρόμο Μαντινείας-Μεγαλόπολης.
Η Στεμνίτσα, το ομορφότερο για κάποιους, Αρκαδικό χωριό, με την ιστορική Μονή της Χρυσοπηγής, που ιδρύθηκε το 1443 και στην οποία συνεδρίαζε η Α' Πελοποννησιακή Γερουσία. Χωριό όπου αναπτύχθηκε η τέχνη της μεταλλοτεχνίας η οποία διδάσκεται μέχρι σήμερα στην εκεί δημόσια σχολή της Αργυροχρυσοχοΐας.
Αλλά και στα πέριξ χωριά της Στεμνίτσας και της Δημητσάνας, τι να πρωτοδεί κανείς; Το Ζυγοβίτσι με το μνημείο του σώματος των Αθανάτων , και την εκκλησία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος με τον πολυέλαιο,που έφερε σαν λάφυρο από το σαράι της Τριπολιτσάς ο Κολοκοτρώνης, το Παλαιοχώρι που στον πλάτανο των Αγ. Αναργύρων αποφάσιζαν οι Κολοκοτρωναίοι με τους προεστούς του χωριού για την συμμετοχή στον αγώνα της ανεξαρτησίας, αλλά και με τις όμορφες αποδράσεις στον Λούσιο (στο γεφύρι του Κοντού - 1864) και το φαράγγι του, ή το υποδειγματικά φροντισμένο Ελληνικό με τα παραδοσιακά πηγάδια στην είσοδό του?
Λίγα χιλιόμετρα ανατολικότερα από το Ελληνικό, και αφού διαβούμε τον Λούσιο ποταμό από το γεφύρι του Κόκκορη, στην Αρχαία Γόρτυνα, ο Ατσίχωλος με τα ερείπια της ακρόπολης της αρχαίας Γόρτυνος και το Ατσιχωλίτικο γεφύρι με το μεγάλο μυτερό, αραβικής τεχνοτροπίας, τόξο, απ΄ όπου οι rafters συνεχίζουν την διαδρομή τους ως το γεφύρι του Κούκου (Αλφειός ποταμός) 5χλμ. νότια από τον Βλαχορράπτη) (Μάραθα) με τα λείψανα αρχαίου τείχους, της ακρόπολης της αρχαίας κώμης Μάραθα στον λόφο του Αι-Νικόλα και την μεταβυζαντινή εκκλησία του Αγίου Δημητρίου.
Συνεχίζοντας νότια θα επισκεφθούμε τα όμορφα χωριά στις πλαγιές του Πάρνωνα, όπως ο Αγιος Πέτρος, με τον εντυπωσιακό πύργο του Τρικαλίτη, ο Αγιος Ιωάννης με το παρακείμενο κάστρο της Ωριάς, η Καστάνιτσα με το εντυπωσιακό καστανόδασος, η Σίταινα με το φαράγγι του Λούλουνγκα, ο Πλάτανος με τους καταρράκτες της Λεπίδας ή ο Πραστός, η παλιά και ιστορική πρωτεύουσα της Τσακωνιάς, πριν η μανία του Ιμπραήμ την ερημώσει όπως ερήμωσε τη μητρόπολη του (προς τιμή της Παναγίας) και το Ορεινό Κορακοβούνι με το αγνώστων λοιπών στοιχείων κάστρο της Αρτίκαινας.
Και πάνω από αυτά, ο γοητευτικός Πάρνωνας, με το οροπέδιο του Αγιολιά, και το δάσος της Σίταινας που έχει χαρακτηρισθεί φυσικό μνημείο. Με χλωρίδα από πανέμορφα έλατα, καρυδιές, πεύκα, κέδρα και με πολλά είδη φαρμακευτικών και αρωματικών φυτών (ο Πάρνων θεωρείται, μετά τον Ολυμπο, το βουνό με την πλουσιότερη χλωρίδα σε βότανα).
Τα μαγευτικά Καστριτοχώρια με τα εφτά χωριά τους Καστρί, Ελατος, Καράτουλα, Μεσορράχη, Ωριά, Νέα Χώρα και Περδικόβρυση, και κέντρο το Καστρί, τον παλιό Αγιο Νικόλαο. Κτισμένα όλα κοντά το ένα με το άλλο, στις πλαγιές του Παρθενίου και της Ζάβιτσας. Με την μονή του Προδρόμου να ξεχωρίζει, κτισμένη μέσα στο βράχο, απέναντι από τον βράχο του Κότρωνα στην Περδικόβρυση και πάνω από την κοίτη του Τάνου ποταμού. Και πριν φτάσουμε στον Αγιο Νικόλαο, θα γνωρίσουμε από κοντά τα όμορφα Ανω Δολιανά, εκεί που στο σπίτι του Χριστοφίλη στις 18 Μαϊου του 1821 Δολιανίτες με αρχηγό τον Νικηταρά ταμπουρώθηκαν και κυνήγησαν νικηφόρα τους Τούρκους.
Τα χωριά της Φαλαισίας. Χωριά όπως το ιστορικό Λιοντάρι με το κάστρο του που στα βυζαντινά χρόνια εξελίχθηκε στην δεύτερη πιο σημαντική πόλη του Δεσποτάτου του Μυστρά, και τον ναό των Αγίων Αποστόλων, ένα από τα σημαντικότερα δείγματα εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής, της Πελοποννήσου, την Ποταμιά με την Ι.Μ Παναγίας Μπούρα και τα ασκηταριά του Αγίου Νίκωνα και της Ζωοδόχου Πηγής, την Καμάρα με την Παναγιά των Βράχων και το κάστρο στον λόφο του Αι-Θανάση.
Tο Τουρκολέκα την πατρίδα του Νικηταρά και τις Χειράδες με ανάμεσά τους το κάστρο της Ωριάς στο Γαρδίκι (του οποίου η νότια απόκρημνη πλευρά του γέμισε από τα πτώματα των Ελλήνων που έσφαξε ο στρατός του Μωάμεθ του Β΄ του Πορθητή όταν το κατέκτησε), τους Ανω Γιανναίους με την ιστορική μονή Ρεκίτσας που μόνασε ο Παπαφλέσας μέχρι το 1817, και τους Κάτω Γιανναίους με τον ανακαινισμένο σε λειτουργία νερόμυλο, και βορειότερα τον Σκορτσινό με τον Αγιο Κωσταντίνο στην κορυφή του λόφου με το κάστρο του Χελμού και τα κατάλοιπα μυκηναϊκών, αρχαϊκών και μεσαιωνικών οχυρώσεων, ενώ φεύγοντας από το Σκορτσινό για την Πετρίνα θα συναντήσουμε τις πηγές του ποταμού Ευρώτα.
Χωριά συνδεδεμένα στενά με την σύγχρονη Ελληνική ιστορία, όπως ο Ακοβος, όπου στο ύψωμα της Δραμπάλας στις 5 - 7 Ιουνίου 1825 έγινε η ομώνυμη μάχη μεταξύ του στρατού του Ιμπραήμ και των παλικαριών του Θ. Κολοκοτρώνη. Στον Ακοβο θα βρούμε και την λεγόμενη πέτρα του Κολοκοτρώνη με τα αρχικά του ΘΚ, ενώ λίγο έξω από τον χωριό θα επισκεφθούμε την εκκλησιά της Αγίας Σολομωνής που ήταν παλαιό μοναστήρι στο οποίο ο Παπαφλέσσας λειτούργησε κρυφό σχολειό.
Τα ακρογιάλια της Τσακωνιάς, από το Αρκαδικό χωριό και συνεχίζοντας νότια, στον Τυρό με την αρχαία του Ακρόπολη των Πρωτοελλαδικών χρόνων πάνω από την παραλία, στο γραφικό λιμανάκι της Σαμπατικής που θα θαυμάσουμε από ψηλά από το εκκλησάκι των Αγίου Νικολάου και Αγίου Φανουρίου έξω από τον Πραγματευτή και κατεβαίνοντας νοτιότερα στην Πλάκα, το επίνειο του Λεωνιδίου με τις όμορφες παραλίες και στα Πούλιθρα με το γραφικό εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου στην ανατολική άκρη του κόλπου τους.
Από το Λεωνίδιο, προχωρώντας δυτικά και νότια, προς τις νοτιοανατολικές πλαγιές του Πάρνωνα, θα συναντήσουμε όμορφα ορεινά και άγνωστα χωριά, με πιο χαρακτηριστικό τον Κοσμά και τα πολλά πεζοπορικά μονοπάτια του που μας καλούν να τα περπατήσουμε (ένα από αυτά είναι το μονοπάτι προς τον Κάτω Αι-Γιώργη), το Παλαιοχώρι με την Μονή του Ταξιάρχη Μουράς, τον Αγιο Βασίλειο με τα πυργόσπιτα, το Πλατανάκι με την Παλιοπαναγιά και τον μεσαιωνικό πύργο στην αρχαία Γλυππία, τα Τσιτάλια και τα αρχοντικά Πελετά με τα όμορφα σπίτια τους και τους δύο ανεμόμυλους στις κορυφές των δύο λόφων τους. Στα Πελετά θα πρέπει να μην παραλείψουμε να δούμε, την πρώτη σε βάθος καταβόθρα στην Πελοπόννησο , η οποία μέχρι σήμερα έχει εξερευνηθεί έως τα 630 μέτρα.
Νότια της Τρίπολης, πλήθος χωριά, το καθένα με την δική του ιστορία, όπως το Νεοχώρι με την ιστορική μονή Βαρσών, το Παρθένι με τον πανέμορφο σιδηροδρομικό του σταθμό, τα Αγιωργίτικα, στους δρόμους του κρασιού, με τους προϊστορικούς μεταλλουργικούς κλιβάνους και λίγο ανατολικότερα την ερειπωμένη βυζαντινή πολιτεία του Μουχλί, που κτίσθηκε το 1296 και καταστράφηκε το 1460 από τους Τούρκους.
Η πανέμορφη Αλέα, με τα εντυπωσιακά νεοκλασικά και τον μεγαλοπρεπή ναό της Αλέας Αθηνάς και αμέσως μετά το πάρκο της Επισκοπής, που λες και έχει αποτυπώματα από κάθε ιστορική περίοδο, και δυτικότερα το Παλλάντιο, από όπου ξεκίνησε ο βασιλιάς Εύανδρος για να ιδρύσει την αρχαία Ρώμη, προς τιμήν του δε, οι Ρωμαίοι ονόμασαν Παλαντίνο έναν από τους επτά λόφους της μεγάλης πόλης.
Προχωρώντας νοτιότερα, στον δρόμο για Σπάρτη, η Βλαχοκερασιά, παραδοσιακός οικισμός, κατάφυτος από την πυκνή βλάστηση με πλατάνια, καστανιές, καρυδιές και κερασιές του τεχνητού δρυμού της Σκυρίτιδας, δημιούργημα ζωής του Τάσου Στεφάνου, για να καταλήξουμε έξω από την Αγία Βαρβάρα, στην γέφυρα του ποταμού Ευρώτα, μετά τον έρημο οικισμό Αχούρι.
Ψάχνοντας θα βρούμε και χωριά που δεν υπάρχουν πια, εξαφανίστηκαν ή εγκαταλείφθηκαν, όπως έξω από την Μεγαλόπολη, το Ανθοχώρι που το κατάπιαν τα μηχανήματα εξόρυξης λιγνίτη της ΔΕΗ, το Παλιό Μακρύσι, ανατολικά της Μεγαλόπολης, που ερημώθηκε από τους σεισμούς του ’60 και η παλιά Εκκλησούλα, βόρεια της πόλης, που οι κάτοικοι της την εγκατέλειψαν το 1960 λόγω καθιζήσεων του εδάφους.
Αρκετά βορειότερα, από την Μεγαλόπολη, 4 χλμ. από την Λίμνη Μαντινείας, βρίσκεται ο ορεινός και έρημος, Ελατος, με τα πέτρινα πεσμένα σπίτια του και την όμορφη εκκλησία της Αγ. Παρασκευής. Ο δρόμος από εδώ συνεχίζει προς το οροπέδιο του Φενεού. Ανατολικότερα, στη Βόρεια Κυνουρία, απέναντι από τα Κάτω Δολιανά, το Καμινάρι, με μόνο διασωζόμενο κτίσμα την εκκλησία του Αγίου Αντωνίου.
Στολίδια παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, όπως τα πέτρινα καμαρωτά γεφύρια που στεφανώνουν τις όχθες του Αλφειού, του Ερύμανθου και του Λούσιου. Γεφύρια γνωστά, όπως το πεντάτοξο γεφύρι του Αλφειού στην Καρύταινα, σημαντικότερο δείγμα βυζαντινής αρχιτεκτονικής γέφυρας που διασώζεται μέχρι σήμερα, αλλά και άγνωστα, όπως το πανέμορφο γεφύρι του Δομοκού στον Ερύμανθο, βόρεια από το Βυδιάκι, στα σύνορα με την Ηλεία, διατηρητέο μνημείο χτισμένο το 1870. Όμορφες πετρόκτιστες βρύσες που θα μας ξεδιψάσουν με το ολόδροσο, κρυστάλλινο νερό τους, και θα τις βρούμε σχεδόν σε κάθε ορεινό χωριό που θα επισκεφθούμε.
Ιδιαίτερη γοητεία, αρχιτεκτονική αρτιότητα και νοσταλγία «εκπέμπουν» οι έρημοι σήμερα σταθμοί και οι τρενογέφυρες του σιδηροδρομικού δικτύου της περιοχής που κάποτε έσφυζαν από ζωή και ήταν το βασικό μέσο μεταφοράς για τους κατοίκους των χωριών αυτών. Σταθμοί αρχιτεκτονικά στολίδια, όπως οι σταθμοί στο Λιοντάρι (ο παλαιός αλλά και ο νεώτερος), στην Μεγαλόπολη, στους Χράνους, στο Ανεμοδούρι, στον Ισαρη, στο Ανθοχώρι, στο Τριπόταμο, στα Παραδείσια αλλά και τρενογέφυρες, πραγματικά τεχνικά θαύματα για την εποχή τους, όπως η εξάτοξη στους Χράνους και η τρενογέφυρα στο Ανεμοδούρι.
Ερημους πια Σιδηροδρομικούς Σταθμούς και τρενογέφυρες που κάποτε έσφυζαν από ζωή και ήταν το βασικό μέσο μεταφοράς για τους κατοίκους των χωριών αυτών. Σταθμοί αρχιτεκτονικά στολίδια, όπως οι σταθμοί στο Λιοντάρι (ο παλαιός αλλά και ο νεώτερος), στην Μεγαλόπολη, στους Χράνους, στο Ανεμοδούρι, στον Ισαρη, στο Ελαιοχώρι, στο Παρθένι, στην Κάτω Ασέα (3 χλμ. ΝΑ της Ασέας, τόπος καταγωγής του μεγάλου ποιητή Νίκου Γκάτσου), αλλά και τρενογέφυρες, πραγματικά τεχνικά θαύματα για την εποχή τους, όπως η εντυπωσιακή οκτάτοξη λίθινη τρενογέφυρα (η μεγαλύτερη της Ελλάδας) στον Μάναρη, που σχεδίασαν Γάλλοι μηχανικοί στα τέλη του 19ου αιώνα αλλά και η εξάτοξη στους Χράνους και η τρενογέφυρα στο Ανεμοδούρι.
Κάστρα φράγκικα και βυζαντινά, που η επίσκεψη σε αυτά είναι από μόνη της μία ευχάριστη περιπέτεια και μοναδική εμπειρία, όπως το άγνωστο κάστρο του Οριόντα πάνω από το οροπέδιο της Παλαιοχώρας και την Μονή Καρυών, ή το κάστρο της Ωριάς στο Γαρδίκι, 7 χλμ. από το Τουρκολέκα, του οποίου η νότια απόκρημνη πλευρά του γέμισε από τα πτώματα των Ελλήνων που έσφαξε ο στρατός του Μωάμεθ του Β΄ του Πορθητή όταν το κατέκτησε, ή το απόρθητο κάστρο του Αι-Γιώργη των Σκορτών 4χλμ. έξω από τον Κουρουνιό.
Φράγκικοι και ενετικοί πύργοι, που στέκουν ακόμη μισό-ερειπωμένοι, απομεινάρια της φραγκοκρατίας στην Ελλάδα, όπως στον Ρούση, στον Λουκά, στον Παλαιόπυργο πάνω από την Λίμνη του Λάδωνα, στον όμορφο Πάπαρη και ανάμεσα στον Αγιο Βασίλειο και το Πλατανάκι τον εντυπωσιακό δωδεκάμετρο μεσαιωνικό πύργο, στην θέση που οι αρχαιολόγοι τοποθετούν την αρχαία Γλυππία.
Αρχαιολογικούς χώρους πολύ γνωστούς όπως το ιερό της Δέσποινας στην Λυκόσουρα, το μεγαλύτερο αρχαίο θέατρο της εποχής του, χωρητικότητας 20.000 θεατών στην Μεγαλόπολη, το ιερό του Δία, το πιο σεβαστό στην Αρκαδία, στο Λύκαιον όρος (τον Αρκαδικό Ολυμπο), τον Αρχαίο Ορχομενό, βόρεια του Λεβιδιού, πρωτεύουσα της Αρκαδίας για 150 χρόνια, την αρχαία Μαντινεία (την κατά Πολύβιο «αρχαιοτάτη και μεγίστη πόλη της Αρκαδίας»), το πάρκο της Επισκοπής, την Αρχαία Γόρτυνα,στις όχθες του Λούσιου ποταμού, τον Αρχαιολογικό χώρο της Εϋας στο Άστρος Κυνουρίας, αλλά και χώρους λιγότερο γνωστούς, όπως το πέρασμα της κλίμακας του Παυσανία πάνω από το χωριό Σάγκας, το μυκηναϊκό νεκροταφείο με περισσότερους από 100 θολωτούς τάφους και το αρχαιότερο νεκρομαντείο 5χλμ. από το Παλαιόκαστρο στο Σαρακίνι, ή την αρχαία Θεισόα, με τα θεμέλια ιερού του Μεγάλου Θεού-Δία, στην Καρκαλού μέσα στα έλατα και την αρχαία Κώμη Θαλειάδα, που αναφέρει ο Παυσανίας στην Βάχλια.
Μοναστήρια, σημαντικής πολιτιστικής και χριστιανικής κληρονομιάς όπως η Ι.Μ. Ιωάννου του Προδρόμου πάνω από τον Λούσιο, πού από εκεί πανέμορφο μονοπάτι μας οδηγεί προς τις Μονές Φιλοσόφου την παλαιά και την νέα, η Ι.Μ. Κλειβωκάς, έξω από την Κοντοβάζαινα, χτισμένη σε ένα κοφτό βράχο 200μ. και με 140 σκαλοπάτια να οδηγούν στο καθολικό της, η ιστορική Ι.Μ. Παναγίας Μπούρα, αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου, που ιδρύθηκε τον 11ο αί. έξω από την Ποταμιά, η φημισμένη Μονή Μαλεβή, έξω από τον Αγιο Πέτρο, αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου (έργο του Ευαγγελιστή Λουκά η μυροβλύζουσα εικόνα της Θεοτόκου).
Σκήτες η ασκηταριά, λαξευμένα μέσα σε απόκρημνους βράχους, όπως η σπηλιά του Αγιο-Ταξιάρχη ανάμεσα σε Κουρούβελι και Ολομάδες, τα ασκητήρια του Αγίου Νίκωνα (του Μετανοείτε, που πέρασε από την Ποταμιά στις αρχές του 10ου αι.) και της Ζωοδόχου Πηγής, στην Ποταμιά, την Παναγία των Βράχων, στα Πέρα Βάχλια, που θα πρέπει να ανεβούμε 400 μέτρα, σε ύψος, για να θαυμάσουμε το κτισμένο μέσα στον βράχο εκκλησάκι, αλλά και την Παναγιά των Βράχων στην Καμάρα (μετά το Καμποχώρι στην Φαλαισία), το ασκητήριο των Ταξιαρχών στον όμορφο Ράφτη, σφηνωμένο στον βράχο, και κτισμένο το 1697, το ασκητήριο του Αγίου Βασιλείου, στον Λουκά, όπου η θέα από τα 920μ, προς τον κάτω κάμπο και τον Λουκά, με τους γύρω λόφους του, είναι εντυπωσιακή.
Το εκκλησάκι της Αγίας Θεοδώρας, στην πανέμορφη ρεματιά, της Αγίας Θεοδώρας, έξω από το Βάστα, με γύρω στους τοίχους του, να έχουν αναπτυχθεί 17 δένδρα χωρίς εμφανείς ρίζες τόσο εξωτερικά όσο και εσωτερικά του ναού. Ενα από το πιο γνωστά αξιοθέατα της Πελοποννήσου και της Ελλάδας.
Εκκλησάκια ή εκκλησίες με ιστορία που φτάνει μέχρι την αρχαιότητα, μιας και χτίστηκαν σε θέσεις αρχαίων ιερών ή/και με αρχαία υλικά, όπως ο ερειπωμένος Ψηλός Αι-Γιάννης στο Ισιωμα Καρυών, κτισμένος πάνω στα ερείπια του αρχαίου ναού του Παρρασίου Απόλλωνα και η Παναγία της Καμάρας και η Καψοχειροβολούσα, κάτω από το Καστανοχώρι, με το αρχαίο υλικό της αρχαίας Παρρασίας. Όταν βρεθούμε στο Καστανοχώρι δεν θα παραλείψουμε να επισκεφθούμε το έρημο μοναστήρι του 12ου αιώνα, της Παναγίας Κραμποβού.
Ιστορικές τοποθεσίες, οι περισσότερες συνδεδεμένες με γεγονότα που έλαβαν χώρα στην διάρκεια του αγώνα για την Ανεξαρτησία, το 1821, όπως το Αρχαιολογικό Μουσείο του Αστρους, όπου στα κτίσματα της σχολής Καρυτσιώτη, έγινε τον Απρίλιο του 1823 η Β΄ Εθνοσυνέλευση του ανεξάρτητου Ελληνικού κράτους, τα Ταμπούρια του Υψηλάντη και του Κολοκοτρώνη στα Τρίκορφα, έξω από την Τρίπολη, το ύψωμα της Δραμπάλας, στον Ακοβο, όπου στις 5 - 7 Ιουνίου 1825 έγινε η ομώνυμη μάχη μεταξύ του στρατού του Ιμπραήμ και των παλικαριών του Θ. Κολοκοτρώνη, Λινό των Κολοκοτρωναίων δίπλα στην Μονή Αιμυαλών, όπου το 1806 ομάδα έξι κλεφτών υπό τον Γιάννο Ζορμπά (Κολοκοτρώνη) βρήκαν ηρωικό αλλά τραγικό θάνατο, το σπίτι των Κολοκοτρωναίων στο Λιμποβίσι αλλά και το σπίτι του Κολοκοτρώνη στο κάστρο της Καρύταινας, τον πύργο του Πλαπούτα στην Παλούμπα, και τους φούρνους της επανάστασης στην Πιάνα.
Φυσικές ομορφιές όπως τα πλούσια σε νερό ποτάμια του Αλφειού, του Ερύμανθου, του Λούσιου και του Λάδωνα, λίμνες, όπως η τεχνητή λίμνη του Λάδωνα με το υδροηλεκτρικό φράγμα της ΔΕΗ αλλά και το γεφύρι της Κυράς, κάτω από την Μυγδαλιά και την Πτεριά, άλλοτε να ξεπροβάλει και άλλοτε να χάνεται μέσα στα νερά της λίμνης. Φαράγγια, όπως το φαράγγι του Λάδωνα στην όμορφη Δήμητρα, το φαράγγι του Λούσιου στην Στεμνίτσα, και το φαράγγι του Λούλουγκα στην Σίταινα, με τον εντυπωσιακό καταρράκτη και το απόκρημνο καστράκι της Ζάγγολης προς το φαράγγι της Ζαρμπάνιτσας.
Γεωλογικοί σχηματισμοί όπως το σπήλαιο της Κάψιας, ένα από τα 10 καλύτερα Ελληνικά Σπήλαια, δίπλα του τις καταβόθρες του Μαντινειακού κάμπου που αποστραγγίζουν τα νερά όλου του κάμπου και τα ρίχνουν στην θάλασσα στην περιοχή Λιλέικα στην θέση «Ανάβαλος Ξηροπήγαδου» (Λιλέικο μάτι), αλλά και την καταβόθρα στα Πελετά, την πρώτη σε βάθος στην Πελοπόννησο, η οποία μέχρι σήμερα έχει εξερευνηθεί έως τα 630 μέτρα.
Πανέμορφες παραλίες, που βρέχονται από τα νερά του Μυρτώου Πελάγους, άλλες πολύκοσμες και οργανωμένες, όπως οι παραλίες της περιοχής Ξηροπήγαδου, του παραλίου Αστρους (που απλώνεται σε χιλιόμετρα αμμουδιάς κάτω από το κάστρο του Ζαφειρόπουλου) ή του Αγίου Ανδρέα με τον ανεμόμυλο που σιγά-σιγά εξαφανίζεται μέσα στην θάλασσα και άλλες απόμερες και ερημικές, αλλά συνάμα ονειρικές, όπως τα Φωκιανά, η νοτιότερη, προσβάσιμη από την ξηρά, παραλία της Αρκαδίας πριν περάσουμε στην Λακωνία.
Υδροβιότοποι, όπως του Μουστού (Natura 2000) στην Μελιγού, που είναι σταθμός ξεκούρασης μεταναστευτικών πουλιών και φιλοξενεί μεγάλη ποικιλία πουλιών, ψαριών, ερπετών και χελωνών καρέτα-καρέτα. Μπορούμε να τον θαυμάσουμε, από ψηλά, από τον πευκόφυτο λόφο που υψώνεται στην έξοδο της Μελιγούς προς Κούτρουφα, με το Καστράκι και το εκκλησάκι των Αγ. Αποστόλων.
Αμέτρητες κορφές, με εκκλησάκια -συνήθως προς τιμή του Προφήτη Ηλία- που χαρίζουν απολαυστική θέα στην γύρω τους περιοχή αλλά και απαιτούν αρκετή προσπάθεια για να τις κατακτήσουμε, όπως ο Προφήτης Ηλίας στην κορυφή Τετράζι στο Βάστα, στο Λύκαιο όρος δίπλα στο ιερό του Δία, στον Κοσμά εκεί που υπήρχε αρχαίο ιερό αφιερωμένο στον Μαλεάτη Απόλλωνα αλλά και στα Πέρα Μέλανα που οικοδομήθηκε πάνω στα χαλάσματα αρχαίου ναού του Απόλλωνα Τυρίτα (6ου π.χ. αιώνα).
Σε κορφές με κάστρα, συχνά συναντούμε εκκλησάκια προς τιμή του προστάτη των κάστρων, του Αι-Γιώργη, όπως στον απότομο και απόκρημνο βράχο Γουλά, πάνω από την όμορφη Νεστάνη και την Ι.Μ. Γοργοεπικόου, ή τον Αι-Γιώργη στην κορυφή του λόφου με το κάστρο των Σκορτών έξω από τον Κουρουνιό.
Όλα αυτά και πολλά περισσότερα, γνωστά και άγνωστα αξιοθέατα της Αρκαδίας, θα προσπαθήσουμε να φέρουμε κοντά σας και να γνωρίσετε μέσα από τις σελίδες του Exploring Greece.
