Κάστρα της Αρκαδίας
Αν θέλετε να συνδυάσετε την εξερεύνηση σας με ένα συγκεκριμένο στόχο, η επίσκεψη σε ένα κάστρο αποτελεί μία από τις καλύτερες επιλογές. Η Πελοπόννησος είναι διάσπαρτη από ερειπωμένα κάστρα, τα πιο πολλά από αυτά ερείπια λιθοσωρών, που κάποτε δέσποζαν σε κορυφές λόφων ή βουνών και επόπτευαν την γύρω τους περιοχή. Τις περισσότερες φορές πρόκειται περισσότερο για πρόχειρες οχυρωματικές θέσεις (γι΄ αυτό και δεν άντεξαν και στον χρόνο) παρά για οργανωμένα φρουριακά συγκροτήματα.
Στην Πελοπόννησο τα περισσότερα κάστρα κτίσθηκαν στα βυζαντινά χρόνια και αρκετά από αυτά την εποχή της φραγκοκρατίας. Σε αρκετές περιπτώσεις οι θέσεις αυτές αναπτύχθηκαν κοντά ή και πάνω σε ερείπια αρχαίων ακροπόλεων. Άλλωστε, συνήθως, οι στρατηγικές θέσεις εποπτείας, οι οποίες ακολουθούν την γεωμορφολογία του εδάφους, δεν αλλάζουν ακόμη κι αν περάσουν χιλιετίες.
Αυτό που κάνει την επίσκεψη μας σε ένα κάστρο πιο ενδιαφέρουσα είναι η ίδια η προσπάθεια για να φτάσουμε σε αυτό. Κτισμένα σε θέσεις θεωρητικά απρόσιτες, με πρόσβαση συνήθως μόνο από ένα σημείο, και πλέον από μονοπάτια που σβήνουν σιγά-σιγά μέσα στον χρόνο, δημιουργούν όλες εκείνες τις προϋποθέσεις για να κάνουν την εξερεύνηση μας συναρπαστική και συνάμα κοπιαστική. Πόσο μάλλον, που για την προσπάθειά μας αυτή θα αποζημιωθούμε στο τέλος πλουσιοπάροχα, τόσο από ικανοποίηση για την «κατάκτηση» του κάστρου-στόχου όσο και για τις όμορφες εικόνες που θ’ αντικρίσουμε και τις ιστορικές μνήμες που αυτές θα ξυπνήσουν μέσα μας.
Κτισμένα σε σημεία ψηλά, τις περισσότερες φορές με άπλετη θέα και στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, βγάζουν μέσα από τα χαλάσματα τους ένα μυστικισμό και μία περίεργη γοητεία. Η σκέψη, καθώς περπατάμε μέσα στα χαλάσματα και την απόλυτη ηρεμία της γύρω φύσης, πως κάποτε στον ίδιο τόπο έζησαν, πολέμησαν και σκοτώθηκαν μαχόμενοι απλοί άνθρωποι και στρατιώτες, δημιουργεί πρωτόγνωρα συναισθήματα και διάθεση για περισυλλογή. Ειδικότερα δε, αν έχουμε διαβάσει πιο πριν για την ιστορία του κάθε κάστρου, την πραγματική, αλλά και αυτή των μύθων και θρύλων που το συνοδεύουν τότε αυτό κάνει τις παραπάνω σκέψεις ακόμη πιο έντονες.
Στην Αρκαδία, σχεδόν σε κάθε κορυφή βουνού ή λόφου, θα βρούμε λείψανα από παρόμοια οχυρωματικά κάστρα. Στο EG προσπαθήσαμε να επισκεφθούμε τα περισσότερα σημαντικά (κατά την άποψή μας) από αυτά και να σας μεταφέρουμε τις εμπειρίες μας και τις εικόνες τους, και ιδού το αποτέλεσμα (στα παρακάτω αναφερόμαστε κατά κύριο λόγο σε κάστρα και όχι σε αρχαίες ακροπόλεις).
Για μια λίστα όλων των κάστρων της Αρκαδίας δείτε εδώ και για εμφάνιση σε χάρτη εδώ.
Κάστρο Φοριόνταν: Το Βυζαντινό Κάστρο του Οριόντα ή Ρέοντα, βρίσκεται στα ΒΔ του οροπεδίου της Παλιοχώρας, σύνορα Βόρειας και Νότιας Κυνουρίας, στην κορυφή του βουνού Ορίοντας. Εδώ βρέθηκαν και λίθινα εργαλεία νεολιθικής εποχής. Θα φθάσουμε, μετά από πεζοπορία 75'-90' από μονοπάτι που φεύγει ΝΑ, μέσα από την Μονή Καρυάς.
Κάστρο της Ωριάς στο Γαρδίκι: Από το Τουρκολέκα, της Φαλαισίας, δρόμος 7 χλμ (κυρίως χωματόδρομος) μας οδηγεί στους πρόποδες του απόκρημνου βράχου, όπου πάνω του στεκόταν το βυζαντινό κάστρο της Ωριάς. Δύσβατο μονοπάτι 1.5Χλμ. (20' ) μας οδηγεί στα όσα ερείπια έχουν απομείνει από το θρυλικό κάστρο.
Κάστρο της Ωριάς στο Αστρος Κυνουρίας: Κοντά στον Αγιο Ιωάννη Κυνουρίας και πάνω σε έναν κωνικό λόφο στη θέση 'Ξηροκάμπι' θα βρούμε τα ερείπια του Φράγκικου Κάστρου της Ωριάς. Από το κάστρο, διασώζονται λείψανα του οχειρωτικού περιβόλου, πύλης και ενός πύργου.
Κάστρο Παλαιοχώρας: Στις Καλτεζές. Από την Ι.Μ. Καλτεζών ξεκινούμε την δύσκολη εξερεύνηση της Βυζαντινής καστροπολιτείας, η οποία αριθμούσε περισσότερους από 2.000 κατοίκους. Στην κορυφή του λόφου θα δούμε ερείπια του κάστρου. Εμφανή τα σημάδια οχυρώσεων από την εποχή της Αρχαίας Σπάρτης.
Καστράκι Ζάγγολης: Από την Καστάνιτσα και την Σίταινα, κατεβαίνοντας το ρέμα της Κουτουπούς δεξιά (150μ. μετά το ρέμα του Λούλουγκα), προς το φαράγγι της Ζαρμπάνιτσας, ψηλά στα βράχια της αριστερής όχθης θα συναντήσουμε μετά από επίπονο ανέβασμα το βυζαντινό καστράκι και το εκκλησάκι της Παναγίας της Ζάγγολης.
Κάστρο Γουλάς: Τα ερείπια της οχύρωσης του Κάστρου στην κορυφή του λόφου Γουλά στην Νεστάνη. Για να φτάσουμε ακολουθούμε δύσβατο μονοπάτι 45' που ξεκινά δεξιά στην τελική στροφή προς την πύλη της Ι.Μ. Γοργοεπικόου. Χρειάζεται προσοχή γιατί η κλίση είναι απότομη και το έδαφος σαθρό.
Κάστρο Αι-Γιώργη Σκορτών: Βγαίνοντας από Κουρουνιό προς τον δρόμο της Ανδρίτσαινας, κάνουμε αριστερά στον χωματόδρομο προς Ψηλή Παναγία και Αγιώργη (αριστερά στην διχάλα). Παρκάρουμε στην βάση του λόφου και σε '30 έχουμε ανέβει στην κορυφή στην θέση του φράγκικου κάστρου των Σκορτών.
Κάστρο Καρύταινας: Το φράγκικο κάστρο της Καρύταινας, στην κορυφή του λόφου, υπήρξε ένα από τα πιο αξιόλογα φρούρια της Πελοποννήσου κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας και της Τουρκοκρατίας. Η θέα από τα ψηλά προς τον κάμπο της Μεγαλόπολης είναι καταπληκτική.
Κάστρο Ζαφειρόπουλου: Το πανέμορφο κάστρο στην κορυφή του 'Νησιού', στο Παράλιο Αστρους, χτίσθηκε από τους αδελφούς Ζαφειρόπουλους το 1824 στην θέση παλιών οχυρώσεων (τείχος των Αιγινητών 424 π.χ., Βιλεαρδουίνος μετέπειτα). Κατά τον Κολοκοτρώνη αυτό ήταν το μόνο άπαρτο κάστρο στη Πελοπόννησο.
Κάστρο Χελμού: Λείψανα, στον λόφο του Αγίου Κωνσταντίνου (7Χλμ. χωματόδρομος από τον Σκορτσινό Φαλαισίας), από το βυζαντινό κάστρο του Χελμού. Ο λόφος, λόγω της στρατηγικής του θέσης, είχε διαχρονικά οχυρωθεί και έτσι εδώ βρίσκουμε κατάλοιπα Μυκηναϊκών, Αρχαιικών και Μεσαιωνικών Οχυρώσεων.
Κάστρο Βαλτεσσίνικου: Στην κορυφή του υψώματος Παλαιόκαστρο, στα 1370μ., πάνω από το Βαλτεσινίκο, θα βρούμε τα λιγοστά ερείπια (λιθοσωροί) φράγκικης οχύρωσης, για την οποία παλαιότερη αναφορά έχουμε από τον 13ο. αιώνα. Πιθανότατα το κάστρο αυτό ανήκε στην βαρονία της Ακοβας.
Κάστρο Αγίου Αθανασίου: Στον λόφο ΝΑ της Καμάρας, στην Φαλαισία, βρισκόταν ο παλιός οικισμός της Ανω Καμάρας,ο οποίος καταστράφηκε από τον Ιμπραήμ το 1825. Στην κορυφή του λόφου θα βρούμε λίγα λείψανα του κάστρου και τα ερείπια της εκκλησίας του Αγιοθανάση (πολιούχου και προστάτη του οικισμού).
Κάστρο Λεονταρίου: Το Λεοντάρι, της Μεγαλόπολης, λόγω του κάστρου του ήταν στρατιωτικό κέντρο των Παλαιολόγων μέχρι και τα μέσα του 15ου αι. Το 1460 κατελήφθη από τα Οθωμανικά στρατεύματα. Το κάστρο αποτελείται από 3 περιβόλους. Διακρίνουμε, μεταξύ άλλων, λείψανα πύργων και μία θολωτή δεξαμενή.
Κάστρο Ακοβας: Η Ακοβα ήταν μία από τις βαρονίες που ίδρυσε στην Πελοπόννησο ο Γοδεφρείδος Βιλεαρδουίνος. Χωματόδρομος 3 Χλμ., από το Βυζίκι, θα μας οδηγήσει στην θέση του γκρεμισμένου φράγκικου κάστρου της (13ου αι.), το οποίο καταστράφηκε από τους Τούρκους τον 15ο αιώνα.
Κοκορέικη Πούλια: Φεύγοντας από το Ράφτη προς Αράχοβα, στο ξεκίνημα της ανηφοριάς, πινακίδα δείχνει προς τις Ενετικές Πολεμίστρες, την Κοκορέικη και την Ραφτέικη πούλια (απέναντι της αλλά αθέατη από εδώ). Χρησίμευσαν σαν καταφύγια των κατοίκων σε περιόδους κατατρεγμών.
Κάστρο Αργυροκάστρου: Τα ερείπια του φράγκικου Αργυρόκαστρου στον κορυφή λόφου ΒΑ πάνω από τα Μαγούλιανα. Ακολουθούμε τον χωματόδρομο για τις κεραίες, και μετά περπατούμε το σύντομο μονοπάτι προς την κορυφή. Από τα 1.450μ. Η θέα προς όλη την Πελοπόννησο είναι φανταστική.
Κάστρο Μπεζενίκου: Απλώνεται στην κορυφή του βράχου που καλύπτει την νότια πλευρά της Βλαχέρνας. Ακολουθούμε τον δρόμο για την Ι.Μ. της Παναγίας της Ελεούσας. Η ανάβαση για την γκρεμισμένη πύλη του κάστρου ξεκινά από την σπηλιά της Παναγίας της Καταφυγιώτισσας (15'-20').
Κάστρο Ανω Δαβιάς: Από το σημείο αυτό ξεκινά το ανηφορικό μονοπάτι που μας οδηγεί στα ερείπια του μεσαιωνικού κάστρου στην Ανω Δαβιά.
Παλαιόκαστρο Πλάκας Λεωνιδίου: Περίπου στα 3-4Χλμ. του δρόμου για Τσιτάλια από Πλάκα, θα συναντήσουμε την πινακίδα της Αρχαιολογικής για το Παλαιόκαστρο. Το μονοπάτι που ξεκινά από τον δρόμο είναι αρκετά επίπονο (30') και θα μας οδηγήσει στην κορυφή του λόφου και στα ερείπια του κάστρου.
Κάστρο Αρτίκαινας: Λίγα μέτρα πριν την είσοδο μας στο Ορεινό Κορακοβούνι, φεύγει αριστερά χωματόδρομος 2.5 χλμ. που μας οδηγεί προς το κάστρο της Αρτίκαινας (οχύρωμα των βυζαντινών χρόνων). Στο κάστρο θα φθάσουμε από δύσβατο μονοπάτι (20'-30'), απολαμβάνοντας την θέα προς το Παράλιο Αστρος.
Πύργος Καψάμπελη: Μονοπάτι που ξεκινά από τα τελευταία σπίτια του χωριού θα μας οδηγήσει στην κορυφή του κάστρου της Καστάνιτσας, παλιού βυζαντινού πύργου, που έλαβε το όνομα του φιλικού Καψαμπέλη. Εδώ στις 27/7/1826 οι Καστανιτσιώτες τσάκισαν τους επιδρομείς του Ιμπραήμ.
Καστράκι Μελιγούς: Από το Καστράκι, τον πευκόφυτο λόφο που υψώνεται στην έξοδο της Μελιγούς προς Κούτρουφα, θα απολαύσουμε την θέα προς την λίμνη Μουστού και την γύρω περιοχή. Εδώ θα βρούμε το εκκλησάκι των Αγ. Αποστόλων και λείψανα οχυρωματικού περιβόλου και ενός πυργόσπιτου.
Κάστρο Πραστού: Το Κάστρο - Βράχος του Πραστού κάτω από το οποίο θα δούμε την πυρπολημένη, από τον Ιμπραήμ, εκκλησία της Παναγίας και την προτομή του πορθητή της Τρίπολης Μανώλη Ντούνια.
Μεσαιωνικός Πύργος: Στην έξοδο από τον Αγιο Βασίλειο προς Πλατανάκι, στα 2χλμ. Θα συναντήσουμε αριστερά μας έναν εντυπωσιακό δωδεκάμετρο μεσαιωνικό πύργο. Εδώ οι αρχαιολόγοι τοποθετούν την αρχαία Γλυππία. Σώζονται πολυγωνικά τείχη της αρχαίας οχύρωσης.
Πύργος Πάπαρη: Πάνω, από το χωριό Πάπαρη, δεσπόζει ο ερειπωμένος φράγκικος πύργος που έκτισαν οι Φράγκοι για να ελέγχουν το οδικό δίκτυο της περιοχής. Στον πύργο μπορούμε να φθάσουμε είτε με δύσκολη 30'-λεπτη ανάβαση από το χωριό είτε ακολουθώντας την διαδρομή του χάρτη (που δείχνουμε στο EG).
Παλιόπυργος Τσελεπάκου: Λίγο μετά το παλιό Σχολείο, στο χωριό Τσελεπάκου, ξεκινά στα δεξιά μας σύντομος χωματόδρομος που θα μας ανεβάσει στο ύψωμα του Αι-Γιάννη και στα ερείπια του Παλιόπυργα, που έλεγχε το πυκνό οδικό δίκτυο δρόμων της περιοχής (πιθανότατα μεσαιωνικών χρόνων).
Πύργος Ρούση: Από τον Ορχομενό ακολουθώντας τον χωματόδρομο προς τον οικισμό Ρούση θα συναντήσουμε μετά τον οικισμό και μέσα στον κάμπο έναν μισογκρεμισμένο φράγκικο πύργο που μαζί με αυτούς στην κορυφή του λόφου του Ορχομενού και του Παλαιόπυργου έλεγχαν την περιοχή.
Φράγκικο Παρατηρητήριο: Λίγο πριν φθάσουμε στο εκκλησάκι του Αι-Λιά στον Λουκά στα δεξιά μας θα βρούμε τα ερείπια από παρατηρητήριο των χρόνων της Φραγκοκρατίας.
Ενετικός Παλιόπυργος: Στον κάμπο του Δάρα, όπου και τοποθετείται το κέντρο των Αρχαίων Νάσων, θα συναντήσουμε Ενετικό Παλιόπουργο. Εδώ το 1715 στρατοπέδευσε ο στρατός του Ασουμάν Πασά όταν και δέχθηκε την επίθεση 200 κλεφτών από το Μαίναλο.
Πύργος στον Παλαιόπουργο: Διασχίζοντας το χωριό Παλαιόπυργος, της ΔΕ Κλείτορος του Δήμου Γορτυνίας, στην βόρεια άκρη του θα συναντήσουμε την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου και λίγα μέτρα πιο κάτω, τα ερείπια φράγκικου πύργου - παρατηρητηρίου.
Αρχαίος Πύργος στο Τσέρφο: Επιγραφή της αρχαιολογικής υπηρεσίας επί του δρόμου στον οικισμό Τσέρφο, στον Τυρό, μας κατευθύνει (μέσα από χωράφια) στα λείψανα (μεγάλες πέτρες από την βάση του) αρχαίου πύργου του 4ου π.χ. Αιώνα.
